Eindelijk een nieuw pensioensysteem? Er gloort hoop!

{podcast audio="151952" caption="#234 - Werk! En geniet daarna van je pensioen. (Of niet)" }

Tot nu toe hebben we een pensioensysteem dat berust op een harde belofte. Mensen krijgen een jaarlijks bedrag voorgespiegeld en dat moet worden waargemaakt: belofte maakt schuld en het probleem is nou net dat die schuld niet kan worden betaald.

Natuurlijk was er ooit een afspraak over wat er moet gebeuren als de schuld niet kan worden ingelost. "Er zijn ooit harde toezeggingen over pensioenbedragen gedaan in het verleden. En als die toezeggingen niet konden worden waargemaakt dan moest de werkgever extra geld in het fonds storten." Zegt dr. Ilja Boelaars, pensioendeskundige en gepromoveerd aan de Universiteit van Chicago.

Afspraak niet meer houdbaar

Die afspraak was niet meer houdbaar omdat de tekorten te groot werden. "Als we nu zeggen: dat gat moet door de werkgevers worden gevuld, dan valt heel ondernemend Nederland om." Dat is zeker niet wenselijk en dus is er tegen de werkgevers gezegd dat ze geen extra geld in de pensioenpot hoeven te storten.
"Een jaar of twintig geleden al is het besef ingedaald dat die garantie een illusie is. Maar er is toen nooit gezegd: als de werkgevers het niet meer doen, wie gaat dan de gevolgen dragen als er een tekort ontstaat. Die afspraken zijn niet gemaakt."

"Nou", werpt Jort Kelder tegen "ze zijn wel aan tafel gegaan, maar ze zijn geloof ik al achttien jaar aan het onderhandelen".
"We hebben het over een tekort van honderden miljarden", zegt Boelaars en de oplossing zit volgens hem in die belofte. "Als we daar vanaf stappen verdwijnen de tekorten. Je lost het probleem op door geen belofte te doen. In plaats daarvan zeg je: je hebt een aandeel in de pot, ongeacht hoeveel geld er in zit, dit is jouw aandeel. En als je met pensioen gaat, kijk je wat de hoogte van het pensioen is dat bij jouw aandeel past."

Hakken in het zand

Die stap kunnen de vakbonden heel moeilijk zetten, zij zijn een belangrijke onderhandelingspartner in het pensioendossier en zijn de trouwste fan van die belofte. "De vakbonden hebben heel veel moeite gehad met het feit dat er geen harde uitkering meer wordt beloofd." Ook vakbod FNV heeft de hakken altijd in het zand gezet op dat punt, maar daar lijkt nu verandering in te komen.

"Tuur Elzinga, de vice voorzitter van FNV, die die onderhandelingen doet, heeft laatst voor het eerst gezegd dat zo’n systeem met een persoonlijk aandeel in de pot misschien toch de oplossing is", zegt Boelaars. Dat de houding van FNV ten opzichte van dat nieuwe systeem aan het schuiven is, is in pensioenland best revolutionair meent hij.

Pijn zit bij de veertigers

Mocht het lukken en het inderdaad tot een systeem komen waarin iedereen een aandeel in de pot krijgt voorgespiegeld, dan moeten we het oude systeem loslaten, de belofte die ooit gedaan is, is dan niks meer waard.

"Dat gaat natuurlijk slachtoffers opleveren want mensen hebben wel betaald voor die harde toezegging. En de pijn zit dan bij de veertigers?", vraagt Jort Kelder. "Er moet smeergeld komen om die 45-jarige die benadeeld wordt in dat nieuwe systeem, om die tevreden te stellen smeren, ik hoor een bedrag van 50-100 miljard, dat is serieus geld", vervolgt Kelder.
"Het is een herverdelingsvraag", beantwoord Boelaars. "Als we een streep zetten onder het huidige systeem, hoe verdelen we dan die pijn? Daar wordt nu dus over onderhandeld."

Mistig compromis

"Ben je niet bang dat er weer een mistig Haags compromis uitkomt?", vraagt Kelder. "Ja dat zie je vaak bij die akkoorden", antwoordt Boelaars. "Vooraf zijn de berichten hoopvol en dan zie je de uiteindelijke tekst en dan is het toch weer mistig."

"Als we nou twintig jaar geleden hadden ingegrepen was dit probleem dan geruisloos opgelost?", wil Kelder weten. "Ja, twintig jaar geleden hadden we helemaal geen tekorten maar overschotten en hadden we het inderdaad pijnloos op kunnen lossen", concludeert Boelaars.