Politieke Beschouwingen 2025: 'Begroting zonder keuzes en een premier zonder erfenis'

Hoewel het tekort van 34 miljard alarmerend is, wordt er volgens de gasten opvallend weinig over gerept. "We blijven binnen de Europese grenzen, maar we lopen tegen de rand aan", stelt Van Soest. Zowel de Europese Commissie als de Raad van State en het Centraal Planbureau hebben al meermalen gewaarschuwd: het huidige uitgavenpatroon is niet houdbaar. Toch blijven ingrepen uit.

Korte termijn

Floor Bremer wijst op 'korte termijn-beleid', met name de verlaging van de brandstofaccijns, een keuze die 1,6 miljard euro kost. "Het lijkt steeds meer op de hypotheekrenteaftrek", zegt Bremer, doelend op het gevoel bij burgers dat zulke voordelen 'verworven rechten' worden.

De Raad van State was dan ook hard in zijn oordeel: te weinig samenhang, te weinig lange termijn, te weinig visie. Boonman noemt het een 'begroting zonder keuzes', waarin vooral de rekening wordt doorgeschoven naar het volgende kabinet.

Compromis

Uit de Spraakmakers-community klinkt meermaals dat men vindt dat 'politiek Den Haag het compromis weer zou moeten omarmen.' Luisteraar, Sander de Kool, verwoord een sentiment dat bij veel kiezers leeft: het verlangen naar degelijkheid. "Na de zooi die we afgelopen jaren hebben gehad, mag het wat mij betreft weer wat degelijker. Zodat mensen weten waar ze aan toe zijn." Hij zegt op D66 te gaan stemmen, niet uit overtuiging. "Maar omdat ik het daar het minst mee oneens ben."

Toch erkennen de politieke verslaggevers en commentator dat het poldermodel op zijn retour lijkt. De versplintering in de Kamer maakt compromis moeilijker, en het politieke debat is verhard. Bremer merkt op dat er partijen zijn die elkaar structureel niks gunnen. Boonman voegt daaraan toe dat 'de hardheid in de politiek het gevolg is van een samenleving die polariseert en sommige partijen die daar garen bij spinnen.'

Schoof geschokt

Er wordt ook stilgestaan bij de rol van premier Dick Schoof en wat zijn politieke nalatenschap zal zijn. Een man zonder partij, een topambtenaar die premier werd uit plichtsbesef en volgens Boonman 'misschien ook wel een beetje uit ijdelheid'. De Volkskrant schreef dat hij de komende dagen zijn eigen 'politieke begrafenis zal bijwonen'.

In een openhartig interview bij Met het Oog op Morgen erkende Schoof dat hij 'geschokt' was door de hardheid van de politiek. "Er worden beslissingen genomen die niet meer over de inhoud gaan", zei hij. Bremer noemt dit pijnlijk herkenbaar: "Een jaar lang hield hij vol dat het nog goed zou komen, terwijl we hem keer op keer voorhielden dat het een zooitje was."

Toch is er ook begrip. "Hij dacht echt dat hij als partijloze premier kon verbinden, maar dat viel vies tegen", vertelt Van Soest. Zijn politieke nalatenschap is daarmee nauwelijks bestaand.

Oude reflexen, nieuwe façade

Met verkiezingen in aantocht is de retoriek terug, maar de inhoudelijke keuzes blijven uit. "Er wordt naar de kiezer verwezen, maar zonder het huiswerk te doen", merkt Boonman op. Grote dossiers zoals stikstof, asiel en de woningmarkt zijn doorgeschoven of stilgelegd. En als partijen als PVV of BBB straks zeggen dat het niet aan hen lag, 'dan was dat precies de bedoeling,' aldus Bremer.

Ook opvallend is dat de sociale ongelijkheid nauwelijks centraal lijkt te staan. Terwijl welgestelden en bedrijven profiteren van belastingmaatregelen, zijn de koopkrachtwinsten voor lagere inkomens minimaal en vaak afhankelijk van toeslagen. "Je krijgt huurtoeslag omdat je anders de huur niet kunt betalen, dat is geen luxe", zegt Boonman.

Verkiezingen op emotie

De verwachting is dat het komende verkiezingsdebat, net als in 2023, pas in de laatste weken écht zal worden beslist. "Kiezers reageren steeds meer op emotie en minder op inhoud", aldus Floor Bremer. "Wat je vandaag zegt, is overmorgen alweer vergeten."

En dat is precies waar politieke spelers op doelen: beeldvorming, framing, en zo min mogelijk verantwoordelijkheid dragen voor wat geweest is. Of zoals luisteraar Reinoud Bekkema het verwoordt: "Wanneer hebben we nou een coalitie gehad zonder CDA of VVD? Het wordt gewoon weer als vanouds."

Kortom beginnen de Algemene Politieke Beschouwingen van 2025 met een begroting zonder grote keuzes, partijen die campagne voeren en een premier die met een zucht vertrekt. Voor de kiezer rest de taak om door de politieke mist een richting te kiezen.