Opinie & Commentaar
AVROTROS

Totale gekte

foto: EPAfoto: EPA
  1. Nieuwschevron right
  2. Totale gekte

Mijn min of meer journalistieke opvoeding en opleiding kreeg ik van twee wijze mannen: Ruud van den Hende van het toenmalig dagblad De Tijd en van Bob Spaak, de baas van Studio Sport van de NOS. Beiden gebruikten regels; leef- en gedragsregels die telden. Als je een verhaal of een onderdeel van een programma aankondigde, aanbeval of bespreekbaar wilde maken, luidde hun antwoorden altijd: "Zijn de feiten juist en gecheckt?"

Dat was voor die twee grootmeesters van de Nederlandse sportjournalistiek de basis waarop 'ons vak' dreef. Je had mooi-schrijvers, romantici, slordige schrijvers, nieuwtjesjagers, ingewijde lieden, sensatiezoekers en weet ik welke vorm van mens/journalist nog meer. Voor iedereen lag er dezelfde vraag klaar: "Zijn de feiten juist en gecheckt?" Het is alsof ik 50 jaar terug in de tijd kan stappen en ik hun stemmen met die vraagstelling nog hoor.

Terug naar de Olympische Spelen in 1972

Van den Hende stuurde me in 1972, zonder accreditatie van het IOC, naar Olympisch München. De opdracht: "Probeer een verhaal te schrijven over wat daar, in alle chaos na de aanslag, nu werkelijk gebeurt en ga praten met de NOS-mensen en probeer te weten te komen hoe er daar nu gewerkt wordt. Twee grote verhalen graag en hoe en wat van reizen en daar verblijven, zoek je maar uit."

Een dag later zat ik tegenover Spaak (met de Olympische accreditatie van NOS-nieuwslezer en journalist Joop van Zijl om mijn nek!) en ondervroeg ik de sociaaldemocraat pur sang, Spaak dus. Toen ik klaar was met mijn ondervragen zei hij dat ik de kaart van Van Zijl voor de rest van de Spelen om mijn nek mocht dragen en of ik een week of twee later in Hilversum bij hem langs wilde komen. Hij wilde eens praten over wat zaken.

Chaos van München

Ik maakte de chaos van de laatste week München mee, liep overal door controleposten heen, zat op de eerste rij bij de befaamde basketbalfinale USA-Sovjet Unie (de wereldberoemde Boston Celtic-grootheid Bill Russell was mijn buurman, om nooit te vergeten), voelde het Olympisch stadion letterlijk trillen en schudden toen de West-Duitse vrouwen estafetteploeg 4 x 100 meter van de DDR en de Sovjet Unie en de USA won. Ik zag Hennie Kuiper en Wim Ruska van heel dichtbij Olympisch kampioen worden en sliep in het appartement dat door Dick van Rijn (van de AVRO) verlaten was.

Van Rijn was het niet eens met het doorgaan van de uitzendingen uit München (zijn goed recht uiteraard) en was, samen met een paar andere collega's en een tiental Nederlandse sporters naar Holland vertrokken: er waren voor hen grenzen. Van Rijn heeft van die actie nooit veel gevolgen ondervonden, hardloper Jos Hermens daarentegen wel. Hij werd nog lang nagewezen en weggehoond met de woorden 'slappeling'. Kuiper en Ruska kregen in de decennia na hun zeges (die vielen na de aanslag) te horen dat zij die gouden medaille op met bloed besmeurde bodem hadden gewonnen.

Vanaf die dagen in Olympisch München wilde ik graag de journalistiek in, liefst en vooral de sportjournalistiek, maar ik hield ook een oog open voor de algemene, de dagelijkse nieuwsvoorziening: ik werd door de jaren heen een nieuwsjunk: waar gebeurde er wat, hoe werd erover bericht, wie schreven wat, hoe gekleurd kon je nieuws maken, bestonden er trucs om het 'product' nieuws een ander aanzicht te geven dan het in feite was? Welke kon de invloed zijn van de toen in zwang rakende 'stand-upper'? Kon een leading 'talking head' van invloed zijn op een programma? Waren alle columnisten van naam ook mensen die de waarheid beschreven, of was het slechts hun werkelijkheid? Kranten lezen werd mijn hobby, waar ik ook was.

Fast forward naar 6 november 2020

Tussen toen en nu zitten dus bijna 50 jaar 'journalistiek leven'. Ik kijk, om even over zessen in de ochtend naar de Amerikaanse sites? Is er beweging in de meest afschuwelijke en eigenlijk ook mensonterende 'soap' rond de verkiezingen? Neen. Ik lees en zie vele collega’s, waar ook vandaan, balanceren over iedere richel die er bestaat.

De cijfers vanuit de USA zijn de feiten, zo het lijkt, maar kan de wereld daar nog zeker van zijn? Waar zijn het interpretaties geworden? Wie geeft die cijfers door aan de wereld? Hoe waar zijn ze? Welke is de politieke kleur van de krant, radio- of televisieorganisatie die het nieuws verspreidt? Welke is de waarheid van dit moment?

Feiten en cijfers

Ik lees verder over de ineenstorting van voetbalploeg PSV in Griekenland. Dat wordt tot een coronagerelateerd bericht gemaakt. Is dat ook zo? De gehele berichtgeving over die voetbalploeg en corona en de opstandige coach en de meer dan opstandige teambaas, valt me de laatste dagen op. Welke zijn de feiten in deze? Alleen de uitslag 4-1 voor PAOK of is het veel ingewikkelder? Wie geeft daar een juist oordeel over? Waar ligt de werkelijke waarheid en hoe kan er met dit nieuws 'gespeeld' worden? Interessante kost, nietwaar?

Volgens Van den Hende & Spaak is en blijft de enige vraag: "De feiten graag en zijn die gecheckt?" Ik lees over de Green Bay Packers en hun donderdagavond winst van 34-17 op de 49-ers. Feiten dus. Cijfers. Ik lees over de ex- basketballer Lamar Odom en diens wegvluchtende verloofde, ene Sabrika Parr, een bekendheid in de omgeving van nog bekendere mensen. Het is een flutverhaal over geflipte mensen (dom helemaal, zielig werkelijk) en ik vraag me af waarom dit verhaaltje een plaats vindt in alles wat er dezer dagen uit de USA de wereld in wordt geslingerd.

Het virus wordt naar achteren geschoven

Ik zoek de berichtgeving rond de COVID-19 'positieven' in dat grote land, maar heb moeite ze te vinden. In de oorlog om de stemmen van Trump en Biden is de gehele problematiek in dat grote land over het virus ver naar achteren geschoven. Dat is dus uiterst merkwaardig en ook kenmerkend voor de betrokken president. Meer dan duidend doden per dag. Het bericht valt geheel weg in de stemmenwoestenij van het moment. De VS lijkt een derdewereldland geworden; vele slechte eigenschappen van een mens komen ineens naar boven drijven; nergens bestaat controle, algemene anarchie lijkt mogelijk.

En zo lees ik door. Ergens valt me dit bericht op: "Emotionele Fred van Leer voelt zich gedwongen te reageren na geruchten." Ik heb geen idee. Heb nog nooit van Fred van Leer gehoord en zie dan snel dat ik dat ook niet hoef te weten. Dit bericht gaat verder dan roze pulpnieuws, dat uiteraard ook bestaansrecht heeft, maar het past niet in mijn 'leesmap'. Dat een jurylid van The Geat British Bake-off de samenwerking met zijn ex-vrouw beëindigt, slaat me uit mijn schoenen, dat begrijpt u. Ik verbaas me over de daden van de voormalige ondersteuner van Trump, de Amerikaan Steve Bannon. Het enige waar ik jaloers op ben? Zijn haardracht, maar dat terzijde. Dat de verwarde Maradona langer opgenomen blijft in het ziekenhuis, verbaast weer niet.

Gecheckte feiten: that was only yesterday

In Trouw lees ik een interessant verhaal van de hand van Paul van der Steen: een historisch perspectief van de aanslag in Wenen. Van den Hende zou hier zijn brommende goedkeuring voor gegeven hebben. Prettig leesvoer. Feiten. En, omdat ik wacht op 'vers nieuws' uit de Verenigde Staten blader ik door: "Rechter over konikpaarden: 'Ze mogen naar de slacht'." Au. Dat is een gevoelsmatige reactie, waarbij de tweede gedachte is: neen toch!

3443 mensen hebben deze week corona op het werk opgelopen. Dat zijn cijfers, dat zijn feiten. En dit bericht, doet me in de lach schieten: Jeff Bezos verkoopt voor 3 miljard dollar aan Amazon-aandelen in een week tijd. Het is een flauwe gedachte: als hij maar rond kan komen met zijn vermogen van 190 miljard dollar. Ik struikel ineens ook nog over: 110.000 positieve coronagevallen in VS op 5 november. Het is een vierde-pagina berichtje, ergens een hoekplaatsje. Je leest er snel overheen.

Feiten vermengd met gevoel

In het Haarlems Dagblad staat een optimistisch verhaal over Rania Abdelhadi uit Egypte. Ze heeft, hier te lande, een cursus in de zorg afgerond en is daar blij mee en trots over. In deze idiote tijd van geschreeuw, gedoe, gelieg en bedrog, in deze tijd van verval, ziekte en dood, is het prettig zo’n open en eerlijk verhaal (van Laura den Edel) te lezen. Feiten vermengd met gevoel. Het is heel klein bier in alles dat er rond ons gebeurt, maar ik lees graag van dit soort human interest zaken. De vrouw kijkt, als ik de foto bij het artikel nader bekijk, vrolijk en tevreden in de camera van Paul Vreeker. Die foto geeft me rust. Voor hoelang?

Ik wil feiten over dat abjecte circus in Amerika en het is vandaag ook mijn beurt om te koken en ik ben ook nog bezig een verhaal over de goudkoorts in het Canadese Klondike van 1896 te beschrijven (echt waar). Wat dat koken betreft: het zal kabeljauwfilet worden met een groenteschotel. Met Sauvignon Blanc ernaast. Ook dat zijn feiten. En vanavond waarschijnlijk een uurtje televisie. Om het nieuws bij te houden en waarschijnlijk heel veel 'meningen' te horen. De heren Van den Hende een Spaak zullen zich in hun graf omdraaien. Meningen en meninkjes, ze verfoeiden die vorm van journalistiek. Ze wilden feiten, en dan ook nog gecheckte feiten. Om met de prachtige Britse band Spooky Tooth te spreken: "That was only yesterday."

Ster advertentie
Ster advertentie