Wat Den Haag kan leren van een boswachterbeer

Smokey Bear is een icoon in de Verenigde Staten. Misschien is het wel de meest geliefde en langstlopende Postbus 51-campagne die dat land gekend heeft. De vriendelijke boswachterbeer waarschuwt al sinds 1944 voor bosbranden. Hij is het gezicht van een super succesvolle publiekscampagne.

In 1942, midden in de Tweede Wereldoorlog, raakte Washington in paniek. Ieder jaar brandde zo'n 121 miljoen vierkante meter VS af door bosbranden. Stel nou dat Japan een aantal slim geplaatste vuren kon aansteken. Dan zou de hele oostkust van de USA in lichterlaaie staan, een nachtmerrie.

Daarom werd Smokey Bear in het leven geroepen. Het idee was het publiek te waarschuwen en te vragen om bosbranden te helpen voorkomen. De behulpzame beer deed dat zo overtuigend dat hij tot vandaag de dag in dienst is van Washington. Het aantal bosbranden nam gigantisch af, de schadecijfers kelderden en dodentallen duikelden. Succes!

Visie

De afgelopen weken moest ik een aantal keer aan Smokey denken. Je hebt namelijk geen oorlog nodig om aan voorzorgsmaatregelen te doen. Ook onze overheid ziet donkere wolken aan de horizon en komt dan met visies. Deze vergezichten zijn er om het land van morgen mooier te maken.

De mediabrief van Minsiter Slob is zo'n voorbeeld. Hij probeert de publieke omroep toekomstbestendig te krijgen door deze onafhankelijker te maken van reclame inkomsten. Kort door de bocht; Hilversum verdient steeds minder aan commercials en dan is het verstandig die bij voorbaat in te perken in ruil voor een lager vast bedrag van de overheid. De omroepen kunnen zich dan focussen op de kerntaken zonder zich zorgen te maken over advertenties. Tenminste, zo ziet Slob het.

Of kijk naar de plannen van minister Van Engelshoven. Zij probeert het hoger onderwijs van morgen beter te maken. Op aanraden van de commissie Van Rijn verschuiven fondsen van alfa, gamma en medische opleidingen naar bètastudies. We zien namelijk dat er veel vraag is naar technisch geschoolden én dat bèta's economisch meer opleveren. Stop daar meer geld in de machine die hoger onderwijs heet en de productiviteit groeit. Tenminste, zo ziet Van Engelshoven het.

Smokey Bear-effect

Natuurlijk zijn deze plannen goed bedoeld. Ik ken geen politicus of ambtenaar die het land slechter wil achterlaten. Toch loop je met optimistische oplossingen soms grote risico’s. Precies daarom moet ik denken aan die vrolijke beer uit de VS, vanwege het Smokey Bear-effect.

Zijn succesvolle bestaan heeft ook een onbedoelde consequentie. Door de bosbrandpreventie brandde steeds minder bos af, succes dus. Maar decennia later bleek dat niet per se positief. Ook 'natuurlijke' bosbranden bleven uit. Brandbare gewassen hoopten zich op en dood hout bleef staan. Het bos veranderde in een soort tikkende tijdbom. De gevolgen daarvan zagen we de afgelopen jaren: hyper-heftige bosbranden. Haast onblusbaar voor de brandweer richtte het vuur enorme schade aan en stierven mensen in onvoorstelbare inferno's.

Ongewilde gevolgen

Ik zeg niet dat Slob en Van Engelshoven eigenlijk pyromanen zijn die het land in brand steken, maar wel dat hun plannen ongewilde gevolgen kunnen hebben. Het rücksichtslos met fondsen schuiven kost Nederlandse topuniversiteiten als Leiden en Groningen enorme inkomsten. Terwijl die relatief gezien al minder onderwijzend en onderzoekend personeel rond hebben lopen dan hun evenknieën in de bèta-wereld. Het kan natuurlijk dat we enorm gaan profiteren van een ver-bèta'd Nederland. Toch is het de vraag of we over tien jaar nog zo blij zijn met minder medici, alfa's en gamma's. Laat staan dat we zeker weten dat het extra geld bij de bèta’s ook oplevert wat we hopen.

En dat andere voorbeeld; de NPO onafhankelijker maken van STER-verdiensten betekent ook de publieke omroep afhankelijker maken van Den Haag. Nu al doen de verhalen de ronde van tv-programma’s die turven of ze de mediawoordvoerders van de coalitie wel genoeg aan het woord hebben gelaten. Je kunt je dus afvragen wat een grotere financiële rol voor Den Haag in de publieke omroep betekent voor de kwaliteit van die publieke zenders en de onafhankelijkheid van de journalistiek op lange termijn.

Natuurlijk zijn er al geïrriteerde reacties uit Hilversum en het hoger onderwijs op de bovengenoemde plannen. Ze zouden van weinig visie getuigen of domweg kortzichtig zijn. Mij lijkt het logischer dat de plannen goed bedoeld zijn, de vraag is alleen of ook goed is nagedacht over de onbedoelde consequenties.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV