Wetenschappers plaatsen valse herinneringen - en verwijderen ze weer

De ouders van de proefpersonen zaten in het complot: die hadden de onderzoekers een plausibele, maar nooit echt gebeurde herinnering ingefluisterd. Een auto-ongeluk bijvoorbeeld, of een wespensteek. De onderzoekers reikten de proefpersonen vervolgens in een interview de valse herinnering aan, naast twee gebeurtenissen die echt hadden plaatsgevonden.

En met succes. Zonder verdere suggestie nam 27% van de proefpersonen de herinnering over als waargebeurd. Als de onderzoekers in vervolginterviews suggestieve opmerkingen maakten om de valse herinnering verder te versterken, steeg dat percentage zelfs naar 56, schrijven de onderzoekers in PNAS.

Herinnering goed/fout

Maar het doel van het onderzoek was vanzelfsprekend niet om de proefpersonen naar huis te sturen met valse herinneringen. Daarom wezen de wetenschappers ze in latere gesprekken op de bron van de herinnering. Dat was immers niet hun eigen geheugen, maar een opmerking van de interviewer. Bovendien wezen ze de proefpersonen op het bestaan van valse herinneringen.

Die ingreep deed het effect van de 'valse' suggesties van de wetenschappers weer teniet. Het onderzoek slaagde er dus in om de proefpersonen eerst een valse herinnering aan te praten, en die vervolgens weer te verwijderen. De gebruikte methode kan mensen ook helpen om zelf vast te stellen of herinneringen betrouwbaar zijn, denken de onderzoekers.

De proefpersonen hadden overigens wel duidelijk meer vertrouwen in hun eigen herinneringen. In de helft tot driekwart van de gevallen accepteerden ze de valse herinneringen helemaal niet.

Controversieel onderzoek

Het onderzoek naar valse herinneringen is met controverse omgeven. Psychologen zijn er onderling over oneens hoe makkelijk het is om valse herinneringen te ontwikkelen, en hoe vaak het gebeurt. Tegelijkertijd steunt veel politie-onderzoek op de aanname dat het menselijk geheugen betrouwbaar is.

Zo mogelijk nog controversiëler is het fenomeen van hervonden herinneringen. Wetenschappelijk is er nauwelijks bewijs dat mensen bepaalde gebeurtenissen helemaal kunnen vergeten en later weer kunnen hervinden. Dat roept de vraag op of er tijdens zo'n hervindingsproces wellicht sprake is van suggestie, zoals in het hier beschreven onderzoek.

Hoe werkt het menselijk geheugen? NPO Kennis legt het uit in een uitgebreid beeldverhaal over denkkracht, geheugen en focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap