Hoe voorkom je wetenschappelijke missers in de media?

In de podcast van De Kennis van Nu een gesprek met Rinke van den Brink, gezondheidsredacteur van de NOS, Hester van Santen, wetenschapsredacteur bij NRC en Bouwe van Straten, wetenschapsredacteur bij de website van De Kennis van Nu.

De NOS heeft meerdere malen onder vuur gelegen als het gaat om wetenschap, onder meer vanwege een recente blunder in het journaal. Wat een nieuwsitem had moeten zijn, leek meer op een verkapte reclame voor de producent van zogenaamde oermelk.

Depubliceren is geschiedvervalsing

"Daar was ik heel ongelukkig mee," zegt Van den Brink in de podcast. "Ik had al twijfels of we het moesten brengen. Het is een bedrijf dat op een bepaalde manier in de publiciteit weet te komen, en dat is ze goed gelukt. De dag erna hebben we een kritisch artikel gepubliceerd, maar dan is de schade al geleden."

De rol die de wetenschapsjournalist moet spelen in het al dan niet aankaarten van wetenschappelijke blunders, is niet altijd duidelijk. De Kennis van Nu publiceerde in september een artikel over een promotieonderzoek aan de UvA, waaruit zou blijken dat kinderen met strenge ouders vaker gaatjes in hun tanden hadden.

Achteraf zaten allerlei haken en ogen aan de publicatie. Maar hoe los je dat op? "De neiging om te depubliceren is aanwezig, maar dat is toch een soort geschiedvervalsing," aldus Van Straten. Vaak kiezen redacties dus voor een rectificatie. Of die net zo goed gelezen wordt als het originele artikel, is natuurlijk niet te zeggen.

Voorkomen is beter dan genezen en wetenschapsredacties moeten dus alert zijn op mogelijke lariekoek. Gezond verstand voert de boventoon: als iets niet lijkt te kloppen, dan doet het dat waarschijnlijk ook niet. Het is dan raadzaam om bijvoorbeeld met collega’s door te praten of te zoeken naar vergelijkbare studies. Het bellen van gerespecteerde wetenschappers in hetzelfde onderzoeksgebied is eveneens een betrouwbare methode.

Wetenschap is maar een mening

En zelfs al doe je als journalist gedegen verslaggeving, dan nog neemt niet iedereen je berichten zomaar aan. Steeds meer hoogopgeleide ouders kiezen ervoor hun kinderen niet te vaccineren, een beslissing die rechtstreeks tegen gangbare wetenschappelijke inzichten in gaat. Van Straten: "Onze neiging is om met informatie te komen, maar het is steeds meer een gevoelskwestie geworden."

Inmiddels is een Kamermeerderheid voorstander van het plan om kinderdagverblijven gegevens over niet-gevaccineerde kinderen openbaar te laten maken. Voor Van Santen is dat een stap die voor veel ouders te ver gaat. Van den Brink: "Iedereen heeft het recht te zeggen: ik doe die vaccinaties niet. Maar het recht van de één is het risico van de ander."

Ben je benieuwd wat de wetenschapsjournalisten nog meer te zeggen hebben? Luister dan naar de podcast!

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en woensdag rond 11.35 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).