Nederlands geneticus en Zuckerberg bouwen aan menselijke cel-atlas

Volgens de ene schatting zijn er gemiddeld 37,2 biljoen cellen in ons lichaam. Volgens een andere benadering zijn het er wel 100 biljoen (een 1 met veertien nullen).

Het leidt dus geen enkele twijfel dat de Human Cell Atlas een gigantisch project zal worden. Onderzoekers zullen de meest geavanceerde technologie gebruiken om een overzicht te maken van de cellen in ons lichaam en om te kijken hoe ze functioneren.

Het aantal cellen is daarbij lang niet de enige uitdaging. Zo bestaan er meer celtypen dan er in standaard wetenschapsboeken beschreven staan. Ook is het niet altijd makkelijk om verschillende celtypen van elkaar te onderscheiden. Sommige cellen zien er onder de microscoop hetzelfde uit, maar hebben een verschillende functie.

DNA linken aan celziektes wordt gemakkelijker

De Human Cell Atlas doet denken aan Human Genome Project, een ander reusachtig wetenschapsproject dat in de jaren 90 het hele menselijke dna voor het eerst in kaart bracht. Een van de verdiensten van dat project is dat genetici nu veel beter in staat zijn om te onderzoeken welke genen en dna-stukjes aan bepaalde ziekten gekoppeld kunnen worden.

De Human Cell Atlas zal daarop voortbouwen en ook een database opstellen die iedereen kan raadplegen. Dit maakt het voor onderzoekers wereldwijd makkelijker om het gedrag van cellen aan bepaalde genen te linken. Maar dat laatste zal uiteraard pas kunnen gebeuren nadat de Human Cell Atlas compleet is. Het onderzoek naar ziektes en veroudering aan de hand van de Atlas zal logischerwijs nog even moeten wachten.

Maar het potentieel van de Atlas is dus enorm. Dat hebben ook Facebook-oprichter Mark Zuckerberg en zijn vrouw Priscilla Chan begrepen. Hun Chan Zuckerberg Initiative is er opgericht om zo veel mogelijk ziektes uit de wereld te helpen en daarom geven ze ook financiële steun aan de Human Cell Atlas. Cori Bergmann, de voorzitter van de Chanzuckerberg initiative, noemt het een fantastisch project ‘waarbij de wetenschap door nieuwe samenwerkingsverbanden in een stroomversnelling kan komen.’

Vormt de Brexit een spelbreker?

Hans Clevers zou tegelijkertijd graag zien dat de Europese Unie bij schiet. Daarom voert hij momenteel gesprekken in Brussel. De EU is een belangrijke wetenschapsfinancier, maar stak geen geld in het eerdere Human Genome Project.

Volgens Clevers komt dat door de ‘stropige’ manier van werken in Brussel, waardoor de EU niet zo snel kan schakelen als een organisatie als de ChanZuckerberg Initiative. Amerika en het Verenigd Koninkrijk gingen destijds meteen de slag. Mede omdat veel van de technologie voor de Atlas in Europa is ontwikkeld, hoopt Clevers dat Europa niet opnieuw dezelfde fout maakt.

De Europese organisatie achter de Atlas, de European Bioinformatics Institute (EBI), heeft haar hoofdzetel momenteel in het Britse Cambridge. Gaat een eventuele Brexit de Human Cell Atlas in gevaar brengen? Clevers vermoedt van niet: ‘Het EBI is op zijn beurt een onderdeel van de European Molecular Biology Laboratory, een Europese organisatie die los staat van de EU in Brussel (en waar meerdere lidstaten aan verbonden zijn, red.)’. Desondanks merkt Clevers onder zijn Britse collega’s wel grote angst dat de financiering van de Engelse wetenschap door een Brexit forse negatieve gevolgen zal ondervinden.

Dit artikel is geschreven door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co