Waarom bacteriën goed noch slecht zijn

Neem bijvoorbeeld Bacillus thuringiensis (Bt), een bacterie die al bijna een eeuw als pesticide wordt gebruikt omdat zijn gif insecten om kan brengen. Het gif maakt gaatjes in de maag van de insecten en verspreidt zich zo door het lichaam, was het idee. Maar toen wetenschappers Bt toedienden aan rupsen die eerst met antibiotica waren behandeld (zodat een flink deel van de overige bacteriën in hun lichaam was vernietigd), bleken ze opeens wel tegen Bt te kunnen.

Wat bleek? Het was niet het gif zelf dat de rupsen parten speelde. Dat veroorzaakte weliswaar de gaatjes in de maag, maar het waren de bacteriën die al de maag zaten die zich via die gaatjes door het lichaam van de rupsen wisten te verspreiden en daar voor fatale schade zorgden. Op het ene moment op de ene plek heilzaam, op de andere plek op het andere moment dodelijk.

Doorlopende bacteriebelangstelling

Bacteriën staan al langer in de belangstelling. Labyrint maakte er een aantal jaren geleden een aflevering over, en op De Kennis van Nu is er veel informatie over te vinden. Wetenschapsjournalist Jop Vrieze schreef er met Allemaal beestjes een fascinerend boek over. En nog lijkt de wereld van het microbioom – zo heten alle bacteriën die op en in ons leven samen - niet uitgeput als onderwerp, want Ed Yong geeft met I contain multitudes andermaal een fascinerend inkijkje in de microwereld in ons lichaam.

Yong legt er in zijn boek dus onder meer de nadruk op dat bacteriën niet goed of slecht zijn, maar dat het allemaal afhangt van de context. Dat gaat nog verder dan je misschien zou denken. Zelfs mitochondriën – de bacteriën die al miljarden jaren als energiefabriekjes in cellen zitten – kunnen voor problemen zorgen als ze door een verwonding uit de cel bevrijd worden.

Ed Yong zou je een 'science journalist's science journalist' kunnen noemen: bij het grote publiek misschien niet heel bekend (welke wetenschapsjournalist is dat wel), maar onder collega’s hoog gewaardeerd. Yongs boek is vanaf 9 augustus verkrijgbaar, en her en der zijn al voorpublicaties en reviews te vinden.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu.