Hoe je door taalbewustzijn de wereld beter begrijpt

Mark Rutte zijn “doe normaal”-uitspraak tijdens de verkiezingen ligt nog vers in ons achterhoofd. Sommigen verweten Rutte daarmee dat hij aan hetzelfde populisme doet als Geert Wilders. En als antwoord hierop spoorde cabaretier Freek de Jonge Nederland aan om juist 'bijzonder' te doen in plaats van normaal. Volgens Dönszelmann is die oproep van De Jonge inspirerend, maar tegelijkertijd ook een vorm van populisme.

“Met ‘doe normaal’ bedoelde Rutte vermoedelijk dat je elkaar moet respecteren en met rust moet laten,” zegt Dönszelmann. “Met ‘doe bijzonder’ gaf De Jonge een andere invulling aan het normaal doen. Dat je je kop uit het veld moet durven steken vind ik dat een mooie boodschap, maar nu lijkt het alsof De Jonge de indruk wil geven dat Rutte wil dat iedereen middelmatig is. Op die manier zegt hij iets waarvan hij denkt dat het zijn linkse, anti-Rutte-achterban erg zal aanspreken. Ze zullen zich misschien niet bedenken dat Rutte dit eigenlijk helemaal niet zo bedoelde.”

Kortom, er steekt dus meer achter een tweetal woorden dan velen zouden vermoeden. En volgens Dönszelmann zijn mensen daar te weinig van bewust: “Vergelijk taalgebruik met het water in een aquarium. Voor een vis is het water zo evident dat het dier niet door heeft of het water proper is of niet.”

Jongeren vinden taal juist superleuk

Het is niet alleen omwille van politieke boodschappen dat taalbewustzijn volgens Dönszelmann veel beter aan bod moet komen in de scholen. “Taal is het smeermiddel van de maatschappij. Met taalbewustzijn leer je daarom de wereld en jezelf beter te begrijpen. Je kan de taal inzetten om je boodschap beter over te brengen en je beluistert de taal die je te horen krijgt beter.”

Dönszelmann denkt ook dat het fun-gehalte van de taallessen op school verhoogd kan worden. “Leerlingen zijn voortdurend met taal bezig. Niet alleen gebruiken ze hun eigen woorden zoals ‘OMG’ en ‘chillen’, ze verzinnen er ook nieuwe woorden bij en herkennen elkaars taal. Dat vinden ze allemaal superleuk, en toch vinden ze de huidige talenlessen vaak saai. Daar valt dus nog heel wat terrein te winnen.”

Afgelopen dertig jaar heeft de universiteitswereld veel kennis over taalbewustzijn vergaard. Maar die kennis is te weinig naar de scholen doorgestroomd. “Niet omdat de leerkrachten dat niet willen, wel omdat ze vaak onder grote druk staan, zegt volgens Dönszelmann.”

Daarom houdt de Vrije Universiteit Amsterdam vanaf vandaag tot en met zaterdag een internationaal congres over hoe het bewustzijn van metaforen en verhaaltechnieken beter in het onderwijs kan geïntegreerd worden.

Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en vrijdag rond 10.50 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).