Vlindertrek: ook insecten overwinteren in het zuiden

Net als vogels vliegen veel vlindersoorten in het najaar naar warmere oorden. De vlinders die je dan bij Petten ziet, zijn waarschijnlijk onderweg naar Zuid-Europa, en sommige zelfs naar Noord-Afrika, vertelt insectendeskundige Theo Zeegers. "Ze trekken overwegend zuidwestwaarts. Maar ze vliegen niet graag over water, dus als ze op de Noordzee stuiten, buigen ze af. Zo ontstaat een stuw langs de kust."

Luchtstromen

In de lente trekken vlinders de andere kant op: van zuid naar noord. Veel vlinders die in het voorjaar in Nederland verschijnen hebben dan al half Europa doorgereisd, geholpen door de zuidenwinden. Atalanta’s hebben overwinterd in Zuid-Frankrijk, en distelvlinders in het Atlasgebergte "die zitten soms onder het Saharastof als ze hier aankomen."

Rivierlopen

Hoe weten ze waarheen ze gaan? "Veel vlinders laten zich meenemen door de wind", zegt Zeegers, "maar sommige soorten oriënteren zich aan de hand van patronen in het landschap, zoals rivierlopen. De zeldzame Luzernevlinder vliegt bijvoorbeeld onder andere langs de IJssel. In het voorjaar zie je veel Luzernevlinders langs de rivier bij Deventer, maar geen enkele in Diepenveen, twee kilometer verderop."

Drijfveren

Wat ze drijft tot het afleggen van zulke lange afstanden weet Zeegers niet precies, "maar net als bij vogels zal er een positieve en een negatieve reden zijn. Enerzijds de lok van voedsel of een gunstig klimaat in het noorden. En anderzijds verdringing in het zuiden, waar de vlinderdichtheid soms misschien te groot wordt."

Anders dan trekvogels maakt elke individuele vlinder maar één reis. Trekvlinders uit het zuiden arriveren in Nederland in het voorjaar. Zij brengen hier één nieuwe generatie voort, die in de zomer tot wasdom komt. Een deel van die zomergeneratie trekt in de herfst weer terug naar het zuiden. Daar planten ze zich voort, en dan sterven ze. Hun kinderen overwinteren en trekken in de lente weer noordwaarts.

Bergpassen

Dergelijke migratie komt onder insecten wel meer voor. Vijftien van de talloze zweefvliegsoorten in Nederland, bijvoorbeeld, zijn trekvliegen. Net als trekvlinders vliegen ze in het voorjaar van Zuid-naar Noord-Europa. Daarvoor moeten ze soms hoge gebergten over. Zeegers: "Op hoge passen in de Pyreneeën en de Alpen komen soms enorme aantallen zweefvliegen over, tot wel honderdduizenden per dag."