Kan je met anti-vaccinatie tweets een epidemie voorspellen?

Kan je aan de hand van anti-vaccinatie posts op Twitter en zoektermen op Google voorspellen waar een mazelenepidemie zal uitbreken? Jazeker, claimen onderzoekers in PNAS.

Disneyland als epicentrum

Bij de mazelenepidemie die in december 2014 uitbrak in Disneyland vielen 147 slachtoffers. De uitbraak kreeg veel aandacht in de Amerikaanse pers. Californië kondigde maatregelen aan om de vaccinatiegraad op te krikken. Die was in de jaren ervoor gezakt tot onder de kritieke 95 procent, waarbij de hele bevolking goed beschermd is. Maar voor de maatregelen werden ingevoerd, steeg de vaccinatiegraad alweer, waarschijnlijk dankzij de grote media-aandacht voor de uitbraak.

Vaccinatiegraad voorspellen met social media?

De epidemie was in zekere zin te voorspellen. De vaccinatiegraad tegen mazelen was tot onder de 95 procent gezakt en in verschillende delen van Californië tot onder de 90 procent. Daarmee valt niet met zekerheid te zeggen dat een epidemie zal uitbreken, maar wel dat de kans daarop ernstig vergroot wordt. De onderzoekers vroegen zich af of social media als early warning kunnen dienen om de kans op een mazelenepidemie te voorspellen. Uit een analyse bleek dat het aantal negatieve tweets over vaccinatie al steeg in de jaren voordat de vaccinatiegraad daalde. Hiermee lijken social media een nuttige extra informatiebron voor gezondheidsdiensten om uitbraken te voorspellen.

Om brandhaarden te zien is fijnmaziger analyse nodig

Een zwak punt van de analyse, geven de onderzoekers toe, is dat vaccinatiegraad lokaal nogal fluctueert (zoals die bijvoorbeeld in Nederland in de Bible Belt lager is dan elders). Deze clustering is niet te zien in hun gebruik van digitale data op nationaal niveau. Daarmee zou de voorspellende waarde van een fijnmaziger analyse waarschijnlijk groter zijn.

Terugkeer van uitgeroeide ziektes

Weerstand tegen vaccinaties heeft in de afgelopen decennia wereldwijd gezorgd voor een opleving van bijna verdwenen ziekten als mazelen en kinkhoest, en het uitroeien van polio sterk vertraagd. In Nederland was de laatste grote uitbraak in 2013 en 2014 onder ongevaccineerde schoolkinderen in de Bible Belt. Toen viel één dode. Bijna tien jaar geleden was er een kleinere uitbraak in antroposofische kring.

Lage vaccinatiegraad groot probleem in sommige Europese landen

MIn sommige Europese landen vormt een lage vaccinatiegraad een veel grotere bedreiging van de volksgezondheid dan in Californië. Frankrijk en Italië hebben dit jaar respectievelijk 11 en 12 vaccinaties verplicht gesteld, omdat de vaccinatiegraad er was gedaald tot onder de 80 procent. Daarmee loopt de hele bevolking een vergroot risico op besmettelijke ziekten als mazelen, ook als je wel gevaccineerd bent, maar vooral als een kind nog te jong is om al gevaccineerd te worden. Sinds 2008 liepen in Frankrijk 24.000 mensen mazelen op, met 10 doden als gevolg.

In Frankrijk staan (nog) geen overheidssancties op het afzien van vaccinatie, hoewel veel sportclubs bijvoorbeeld kinderen zonder vaccinatie weigeren. In Italië mogen ongevaccineerde kinderen niet meer naar de opvang en kunnen ouders een boete tot 1000 euro krijgen. Een plan om weigerouders uit de ouderlijke macht te ontzetten ging niet door, maar in juni kondigden 130 Italianen aan te overwegen asiel aan te vragen in Oostenrijk vanwege de vaccinatieplicht.

Vaccinatie en autisme: frauduleus onderzoek

Op internet circuleert, tot Donald Trump aan toe, het hardnekkige verhaal dat het mazelenvaccin autisme kan veroorzaken. Dit gerucht is gebaseerd op een onderzoek van bijna 20 jaar geleden van de Engelse dokter Andrew Wakefield. In de tussentijd hebben vijf onafhankelijke onderzoeken het verhaal van Wakefield ontkracht. Hij bleek bovendien gefraudeerd te hebben bij zijn onderzoek. Zijn dokterstitel is hem daarom afgenomen. Maar het gerucht blijft hardnekkig voortleven.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co