Wie is de Mol 2017: hoe betrap je een leugenaar?

Op sociale media en in de app is half Nederland weer druk aan het speculeren wie dit jaar de grootste saboteur van de Nederlandse televisie is. Op de site verzamelen kijkers hints uit de afleveringen en op fora analyseren mensen alle verdachte acties van de deelnemers. Hoe komen we er toch achter wie de mol is van dit seizoen? In de eerste aflevering vertelde actrice Imanuelle Grives nog dat ze zou gaan letten op de lichaamstaal van de mol: ‘Als mensen liegen, hebben ze bepaald gedrag dat ze laten zien. De ogen, een stem die subtiel verandert. Lichaamstaal is het belangrijkste voor mij’. Maar klopt dat wel? Gebruiken mensen inderdaad andere lichaamstaal als zij liegen?

Verkeerde signalen

Volgens forensisch psycholoog Ewout Meijer is het heel lastig om een leugenaar te herkennen. Uit onderzoek blijkt dat mensen het vaker toevallig bij het rechte eind hebben dan dat ze echt weten dat iemand liegt. Meijer: ‘Mensen letten vaak op de verkeerde signalen. Mensen kijken of een leugenaar zit te friemelen, wegkijkt of zich zenuwachtig gedraagt, terwijl uit onderzoek blijkt dat dit helemaal geen goede indicatoren zijn’. Het blijkt namelijk juist andersom te zijn. Als je liegt, moet je je goed concentreren. Het kost veel energie. Meijer: ‘Mensen die goed nadenken zitten over het algemeen juist heel stil’. Mensen die liegen hoeven zich dus helemaal niet zenuwachtig te gedragen. Daarnaast zeggen deze signalen eigenlijk niks. Meijer: ‘Ook iemand die de waarheid spreekt kan heel zenuwachtig zijn.

Luister hier het hele interview met Ewout Meijer terug.

Verandering in gedrag

Maar hoe zit het dan bijvoorbeeld met kleine kinderen die liegen dat ze snoep hebben gestolen? Die gedragen zich vaak juist wel heel zenuwachtig. Meijer: ‘Je moet niet naar het gedrag kijken, maar naar een verandering in gedrag. Als je iemand goed kent, weet je hoe die persoon zich gedraagt onder normale omstandigheden als hij de waarheid spreekt’. Als een kind zich dus opeens heel zenuwachtig gedraagt, wanneer dat normaal niet zo is, kan dat een teken zijn.

Het nadeel is dat wij als kijkers de deelnemers van Wie is de Mol niet goed genoeg kennen om te zien of ze liegen. Waar moeten we dan wel op letten bij het ontrafelen van de mol? Waar moeten we naar kijken bij het observeren van onze eigen Diederik? Meijer: ‘Nonverbaal gedrag is lastig, dus het is beter om naar de inhoud te kijken’. Bij een leugenaar moeten we goed luisteren naar wat die persoon zegt en kijken of het verhaal klopt. Hier zijn wél wetenschappelijk onderbouwde technieken voor, die ook worden toegepast bij politieverhoren. Benieuwd hoe dat in zijn werk gaat? Kijk komende donderdag naar de ‘De ideale leugenaar’ van De Kennis van Nu om 19:20 uur op NPO 2.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en woensdag rond 11.35 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van de De Kennis van Nu (NTR).