Nobelprijs Geneeskunde voor ontdekking die miljoenen levens redde

De drie winnaars hebben een beslissende bijdrage geleverd aan de strijd tegen door bloed overgedragen hepatitis, een groot gezondheidsprobleem dat wereldwijd zorgt voor leverkanker en cirrose.

Hepatitis - een ontsteking van de lever - wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door virale infecties, hoewel overmatig alcoholgebruik, giftige stoffen in het milieu en autoimmuunziekten ook een rol kunnen spelen. Hepatitis A wordt overgedragen door vervuild water of voedsel, en heeft meestal geringe gezondheidseffecten.

De oorzaak van hepatitis B werd in de jaren 60 ontdekt: een virus. Baruch Blumberg ontving daarvoor in 1976 al de Nobelprijs voor geneeskunde. Daarmee was echter nog steeds niet de oorzaak van alle gevallen van hepatitis achterhaald. De mysterieuze aandoeningen werden bekend als 'non-A, non-B' hepatitis. Harvey J. Alter deed in die tijd belangrijke ontdekkingen rond hepatitis.

Zoektocht via DNA

De zoektocht naar de oorzaak van die gevallen van hepatitis werd een hoge prioriteit. Met behulp van DNA-onderzoek werd uiteindelijk mede dankzij Michael Houghton de boosdoener achterhaald, een RNA-virus dat behoort tot de Flavivirus-familie en al snel het hepatitis C-virus genoemd.

De ontdekking van het virus was essentieel, maar het bleef nog enige tijd onduidelijk of het virus werkelijk de enige oorzaak was van hepatitis C. Charles M. Rice speelde een sleutelrol in de vaststelling dat dat inderdaad het geval was.

Wereldwijd zijn er zo'n 71 miljoen mensen chronisch besmet met hepatitis C, blijkt uit cijfers van de wereldorganisatie WHO. Alleen al in 2016 overleden er 400.000 mensen aan. Meestal lopen mensen het op via bloed. Dat kan onder meer gebeuren via injectienaalden, bij bloedtransfusies of tijdens seks.

De Nobelprijs wordt sinds 1901 uitgereikt aan wetenschappers die een uitzonderlijke prestatie hebben geleverd op het gebied van geneeskunde, scheikunde en geneeskunde. Daarnaast zijn er Nobelprijzen voor Literatuur en Vrede. Sinds 1969 bestaat ter nagedachtenis van Alfred Nobel ook de Riksprizen voor Economie, vaak de Nobelprijs voor Economie genoemd.

Morgen maakt het Nobelcomité de winnaar(s) van de Nobelprijs voor natuurkunde bekend, woensdag die van de Nobelprijs voor Scheikunde. Donderdag volgt de Nobelprijs voor Literatuur en die voor de Vrede. Volgende week maandag volgt de Riksprizen voor Economie, ook wel bekend als de Nobelprijs voor Economie.

Naar aanleiding van de Nobelprijs interviewde Nieuws en Co vanmiddag uur Roel Coetinho, epidemioloog en voormalig directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding. Dit gesprek wordt aan dit artikel toegevoegd zodra het beschikbaar is.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap