Sporters die aan gendoping doen, lopen binnenkort tegen de lamp

Hidde Haisma, hoogleraar farmaceutische genmodulatie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is door het Wereldantidopingagentschap WADA aangesteld om die test te gaan ontwikkelen. Hij krijgt hiervoor 100.000 dollar. De test gaat een moderne sequentie-techniek gebruiken om gemodificeerde genen in het bloed van sporters te vinden.

Luister hier naar een interview met Hidde Haisma in Nieuws en Co:

Lichaamseigen stoffen

Traditionele doping is vaak medicatie, oorspronkelijk bedoeld voor mensen met bijvoorbeeld spierziekten of groeiafwijkingen. Sporters nemen die in om hun prestaties te verhogen. Gendoping gebruikt niet-lichaamseigen DNA om je eigen lichaam stoffen aan te laten maken die voordelig kunnen zijn. Epo is daar een voorbeeld van. Dit eiwit verbetert de zuurstofopname in je bloed en komt van nature in het lichaam voor. Als je het gen dat voor epo codeert inspuit in een spiercel, gaat die ook epo maken.

Het voordeel van gendoping is dat het niet te detecteren is met de dopingtests die nu worden gebruikt. Het epo dat uit een lab komt, heeft een andere samenstelling dan 'natuurlijk' epo en is makkelijk vindbaar. Genetisch gemaakt epo is niet te onderscheiden van het normale epo in je bloed.

Gendoping verhoogt risico op ziekten

Een ander voordeel is dat gendoping veel langer actief blijft in het lichaam. Dat is tegelijk een groot risico: overdreven spiergroei door het IGF-hormoon kan tumoren kweken en te veel EPO in het bloed verhoogt het risico op hartinfarcten. Dat is ook een van de redenen dat de WADA zo actief strijdt tegen gendoping. Haisma is al jaren als adviseur verbonden aan de organisatie en ontwikkelde onlangs met zijn onderzoeksgroep een nieuwe analysemethode voor het opsporen van gendoping. Deze methode gaat hij nu verder ontwikkelen.

De test lijkt op de NIPT: de Niet Invasieve Prenatale Test. Hierbij is in het bloed van zwangere vrouwen te zien of hun kind chromosomale afwijkingen heeft. In het bloed van een sporter die gendoping gebruikt, zitten ook sporen van het afwijkende EPO-gen. Zo’n synthetisch gen bevat geen junk-DNA. Dit zijn lange sequenties van genen die geen eiwitten aanmaken en over het algemeen niet direct betrokken zijn bij gen-activatie. Normale genen hebben dat wel. Als je met de test genen aantreft zonder junk-DNA, weet je dat je te maken hebt met gendoping.

Snel resultaat

Om de test effectief te laten zijn moeten resultaten binnen een dag bekend zijn. Juist daarin zit ‘m de uitdaging voor Haisma. De komende tijd gaat hij met zijn groep eerst werken aan een proof of concept met het opsporen van EPO als uitgangspunt. Als dat werkt, kunnen andere genen worden toegevoegd.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en woensdag rond 11.35 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).