Ik zie, ik zie wat jij niet ziet - en dat mag je letterlijk nemen
- Nieuws
- Ik zie, ik zie wat jij niet ziet - en dat mag je letterlijk nemen
Zelfs iets simpels als een vierkantje ziet niet iedereen hetzelfde. Hoe je het ziet, hangt af van hoe jouw brein zich heeft ontwikkeld. En daardoor ziet iedereen de wereld een beetje anders.
Zowel de details als de grootte en de locatie van een simpel object zien verschillende mensen heel verschillend. Dat blijkt uit een Amerikaanse studie waarin proefpersonen simpele objecten als een vierkantje te zien krijgen in verschillende groottes, op verschillende plekken in hun gezichtsveld en met verschillende details.
Er is niet één werkelijkheid, we nemen iets persoonlijks waar
"We denken altijd dat de wereld om ons heen voor iedereen gelijk is – dat we één werkelijkheid hebben", legt psychiater Iris Sommer uit. "Maar als je iets beter nadenkt, kun je weten dat dat niet zo is. We hebben allemaal onze eigen zintuigen, en we hebben allemaal ons eigen brein. We nemen dus iets persoonlijks waar. Die verschillen zijn soms vrij groot, en soms vrij klein.”
Daar zijn talloze voorbeelden van, niet alleen wat betreft zien, maar ook op het gebied van horen. Een paar jaar geleden hoorde bijvoorbeeld de ene helft van de wereld 'Laurel' en de andere helft 'Yanny':
En het kan nog gekker. In onderstaand fragment hangt het van je eigen verwachting af wat je hoort, 'brainstorm' of 'green needle'. Denk aan een van beide woorden, en dat is wat je hoort:
Twee voorbeelden die aangeven hoezeer een waarneming afhangt van de waarnemer zelf. Houdt ons brein ons dan voor de gek? "Nou ja, het brein vult vaak aan", aldus Sommer. "Informatie is vaak een beetje dubieus, maar die twijfel, daar kunnen we niets mee. Zonder dat je het in de gaten hebt, maakt je brein een keuze: het is blauw, of het is wit. Die twijfel, daar ben je je niet bewust van. Je ziet iets, en bent daar ook redelijk stellig over."
Dingen zien die er niet zijn
Nog erger wordt dat als de informatie maar beperkt is, bijvoorbeeld in als het donker is. "Dan moet je nog meer aanvullen. Daardoor kunnen mensen ook echt heel andere dingen gaan zien, zelfs dingen die er helemaal niet zijn."
Die verschillen in waarneming ontstaan al in de vroege kindertijd van mensen. "Als je als baby een periode niet zo goed gezien hebt, of er is relatief weinig licht geweest, dan wordt [een] stuk van de hersenen ook daadwerkelijk anders aangelegd. Daar zul je dan als volwassene ook echt op een andere manier mee zien. Daarom is het ook belangrijk dat bijvoorbeeld een lui oog zo snel mogelijk gecorrigeerd wordt."
Hoog = klein, laag = groot
Sommer is duidelijk gecharmeerd van de studie. "Wat ik heel leuk vond aan deze studie, is dat er ook een verschil is tussen de horizontale en de verticale waarneming. De vierkantjes werden eigenlijk stelselmatig door alle waarnemers te groot ingeschat als ze hoog in het gezichtsveld werden geplaatst, en dat was veel minder als ze over de horizontale lijn werden verplaatst."
Dat heeft te maken met de interpretatie door de hersenen, legt ze uit. "Wij denken altijd dat alles wat verticaal, hoog in de lucht is, heel ver weg is. Daar kun je al heel gauw niet meer bij – dus dat nemen we dan ook als heel klein waar." Heel anders is dat, als dingen laag bij de grond naar links of rechts bewegen, want dan blijven ze bereikbaar. "Daarom lijken dingen dan groter, dus dichterbij."
Liever luisteren?
Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet (letterlijk)
NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap
