Voorzitter EU-hof van Justitie: 'Brexit nog lang niet zeker'

"De nacht van de uitslag van het Brexit-referendum was ik in Ljubljana, naar aanleiding van 25 jaar Sloveense onafhankelijkheid. Vanaf het moment dat de eerste resultaten binnenkwamen tot het eind heb ik gekeken, maar de uitslag verbaasde mij niet."

Uit de mond van een voorzitter van het Europese Hof van Justitie kan dit misschien verrassend klinken, maar voor deze redenatie baseert Koen Lenaerts zich meer op het gebruik van referenda in het algemeen dan op de huidige toestand van de EU.

'Nee' wordt moeilijk 'ja'

Lenaerts: "De vraag over EU-lidmaatschap is uiterst complex. Je moet zo veel verschillende invalshoeken en feiten in acht nemen, en toch moet je altijd met een ja of een nee eindigen. Het vormen van een coalitie met een negatief project is ook heel gemakkelijk. De ene persoon stemde tegen omdat de EU misschien niet genoeg aan sociale bescherming deed, de andere omdat hij dacht dat de economie er beter van zou worden. Met al die negatieve bezwaren startte het nee-kamp daarom automatisch met een voorsprong en het ja-kamp moest overtuigen. Vanuit die perceptie is het zelfs opmerkelijk dat het ja-kamp nog 48 procent gehaald heeft. Want ook zij zijn niet met alles gelukkig. Maar die ‘nee’ kan moeilijk in een positieve strategie omgezet worden."

Hoewel Lenaerts wil benadrukken dat hij hiermee absoluut geen kritiek heeft op de voormalige Britse premier Cameron, vindt hij het beter dat bij twijfel over EU-lidmaatschap de verkozen politici zich er over buigen. Of het ook daadwerkelijk tot een Brexit komt, durft Lenaerts ook nog niet te zeggen. "Het referendum was een duidelijk politiek signaal, maar we weten nog helemaal niet of en wanneer het gebeurt. En onder welke voorwaarden. Inzake de invloed van een Brexit op de werking van het Hof hangt alles van het fameuze Artikel 50 af. Als het VK dat niet inroept verandert er niets."

Un test grandeur nature

Mocht de Brexit wel doorgaan, dan is het voordeel volgens Lenaerts daarvan "un test grandeur nature." Lenaerts: "De kosten van niet-Europa zullen dan werkelijk getest worden. Dan heeft het nogmaals al die uitzonderingen gekregen in de euro, Schengen en de ruimte voor vrijheid, veiligheid en recht. Andere lidstaten zijn nog dieper geïntegreerd. Daarom zijn de kosten van geen Europa voor hen gewoon ondenkbaar hoog. Ongeacht of je patiënt, toerist, student, zakenman of kunstenaar bent."

Dat men al deze dingen vanzelfsprekend vindt, is volgens Lenaerts het eigenlijke probleem van Europa. Politici en media hebben een grote verantwoordelijkheid in hoe ze het Europese project naar de buitenwereld uitdragen. "Nationale politici zouden moeten stoppen met Europa als een Russische tsaar af te schilderen die de normen van buitenaf oplegt. Die afspraken hebben zij en de lidstaten eerder gemaakt. De Europese Commissie en het EU-Hof van justitie zijn juist opgericht om op die naleving toe te zien op een eerlijke en niet-discriminatieve manier."

Lees een lange versie van dit artikel bij De Kennis van Nu.