Dove muizen horen weer dankzij synthetisch virus

De muizen leden aan een ziekte die ook mensen treft: het syndroom van Usher. Die erfelijke ziekte leidt tot doofblindheid, en vaak ook tot evenwichtsproblemen. En er is tot nu toe geen remedie.

De onderzoekers gingen deze ziekte te lijf met gentherapie. Gentherapie houdt in dat genetisch materiaal in cellen ingebracht wordt, om daar een genetisch defect te corrigeren. En dat inbrengen is nog een hele uitdaging. Want celmembranen zijn juist gemaakt om zaken buiten te houden.

Daarbij komen virussen om de hoek kijken

Want virussen zijn gespecialiseerd in het kraken van de celmembraan, en dus ideale vervoersmiddelen - ‘vectoren’, in jargon - om genetisch materiaal in de cel te krijgen. Daartoe worden de virussen deels gedeactiveerd, zodat ze alleen nog maar een cel kunnen binnendringen. Eenmaal binnen doen ze niets meer.

Gentherapie heeft al tot enkele successen geleid, onder andere bij behandeling van oog- en leveraandoeningen, maar bij gehoorproblemen wilde het tot voor kort niet zo lukken. “Er was tot nog toe geen vector die de haarcellen bereikte”, vertelt Luk Vandenberghe, een van de onderzoekers. Die cellen zitten in bundeltjes in het middenoor, en zijn essentieel voor gehoor. In Ushermuizen zijn die bundeltjes haarcellen beschadigd, waardoor ze weinig tot niets kunnen horen.

Dat komt door een mutatie in een gen, Ush1c genaamd. De onderzoekers wilden door middel van gentherapie en verbeterde variant van dat gen in de haarcellen zien te krijgen. Dat lukte dit keer dus, dankzij de synthetische vector die Vandenberghe en zijn collega’s gebruikten een soort nagebouwd virus, Anc80 genaamd. De onderzoekers injecteerden Anc80 plus het verbeterd gen in de slakkenhuisjes pasgeboren dove muisjes.

En wat bleek:

Toen de behandelde muizen een plots geluid hoorden, maakten ze een sprongetje. Aan hun hersenactiviteit konden de onderzoekers bovendien zien dat 19 van de 25 muizen geluiden hoorden die zachter waren dan 80 decibel, en enkelen van hen zelfs 25 decibel registreerden - dat is fluisterniveau. Bovendien werd hun evenwicht beter. Het gezichtsvermogen van de muisjes viel buiten het bereik van dit onderzoek, maar ook daar verwachten de onderzoekers verbetering.

En dat in één behandeling. Vandenberghe: “die haarcellen zijn neuronen, die delen niet meer, na de geboorte. De effecten gaan dus het hele leven mee.” Hoe lang nog voor menselijke Usherpatienten met gentherapie behandeld kunnen worden? Vandenberghe: “dat is helaas nog ver weg. Er moet nog veel onderzoek gedaan worden.” Maar hij is optimistisch. “Het soort vectoren waar deze toe behoort is altijd veilig gebleken, ook voor mensen.”

Dit artikel werd verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR)