Goed nieuws: viagra heeft een bijwerking

Medicijnen gebruik je het liefst zonder bijwerkingen. Als je paracetamol slikt, zit je niet te wachten op een allergische reactie en je zou het liefst prednison slikken zonder aan te komen. Maar soms is een bijwerking juist nuttig. In de jaren 90 bleek het middel sildenafil, dat oorspronkelijk bedoeld was als middel tegen te hoge bloeddruk, erecties te veroorzaken. Inmiddels is het onder de merknaam Viagra verkrijgbaar in de apotheek en helpt mannen met erectiestoornissen om de boel weer omhoog te krijgen.

Nierfilters

Viagra blijkt niet alleen erecties op te wekken, maar repareert ook schade in de nierfilters. Dat blijkt uit onderzoek dat in het nieuwste nummer van het wetenschappelijke tijdschrift Journal of The American Society of Nephrology staat. Een team onderzoekers onder leiding van Tom Nijenhuis, nefroloog aan het Radboudumc in Nijmegen onderzocht de werking van het middel op zogenaamde podocyten.

Podocyten zijn voetvormige (vandaar: podo) niercellen die een rol spelen in het filteren van het bloed. Ze voorkomen dat er allerlei nuttige stoffen in de urine terecht komen en laten als het goed is alleen water en kleine afvalstoffen door. Zijn ze beschadigd, dan laten ze ook eiwitten door die zo via de urine het lichaam verlaten. Dit gebeurt bij een aantal zeldzame nierziekten, maar ook als bij-effect van andere ziekten. Eiwitten in de urine zijn dan ook een teken van beschadigde nieren.

Goedgekeurd medicijn

Eerder onderzoek van Nijenhuis en collega’s naar de schade van de nierfilters liet zien dat het calciumkanaal TRP6 in de podocyten een centrale rol speelt. Calciumkanalen zitten in bijna alle cellen van ons lichaam en laten calciumionen door. "We wisten dat dit calciumkanaal een rol speelt bij de werking van Viagra," zegt Nijenhuis. Daarom onderzochten Nijenhuis en collega's in een reeks experiment het effect van Viagra op podocyten en op muizen met nierfilterschade. Het erectiemiddel bleek de schade ongedaan te maken.

Goed nieuws dus. Of dit ook bij mensen gaat werken, is echter nog niet zeker. "De werking bij mensen moet nog aangetoond worden," zegt Nijenhuis. Een groot voordeel van Viagra is dat het al goedgekeurd is als medicijn. Het middel hoeft dus niet het hele traject dat daarvoor nodig is te doorlopen. Als het bij mensen blijkt te werken, kan het direct worden toegepast. Dat zou goed nieuws zijn voor mensen met zeldzame nierziekten, maar mogelijk ook voor patiënten met onder meer diabetes en een te hoge bloeddruk bij wie vergelijkbare schade aan de nierfilters ontstaat.

Erectie als bijwerking

Hoe zit dat dan met de erectie? Wordt dat een bijwerking van Viagra als niermedicijn? "Voor de helft van de patiënten is dat niet relevant," stelt Nijenhuis. "Bovendien is de dosering lager en je slikt het vaker. Bij patiënten met pulmonale hypertensie (te hoge bloeddruk in de longslagaders, red.) die Viagra gebruiken is een verhoogd aantal erecties wel een bijwerking."

Ramon Sonneveld et al. Sildenafil Prevents Podocyte Injury via PPAR-g–Mediated TRPC6 Inhibition. Journal of The American Society of Nephrology, 28 november 2016.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en woensdag rond 11.35 uur in De Ochtend