Damn, mannetjes domineren het muizenonderzoek ook al

Vrouwen komen er bekaaid af in het biomedische onderzoek. Het meeste onderzoek wordt onder mannen gedaan en het uitgangspunt in de geneeskunde is het mannenlijf. Hierdoor is relatief weinig bekend over de werking van het vrouwenlichaam en dat resulteert in gezondheidsrisico’s. Zo worden bijvoorbeeld hart- en vaatziekten minder snel ontdekt bij vrouwen, begint de behandeling later en is de schade groter. Inmiddels is er meer aandacht voor deze disbalans en wordt er meer onderzoek naar vrouwen gedaan.

Sekseverschillen genegeerd

Hoewel het aannemelijk is dat deze vlieger ook voor andere dieren opgaat, is de aandacht voor sekseverschillen nog nauwelijks doorgedrongen tot het proefdieronderzoek. Onderzoek uit 2014 laat zien dat 22 procent van de studies het geslacht van proefdieren niet vermeldt. Van de studies die dit wel doen gebruikt 80 procent alleen maar mannetjes en 17 procent alleen maar vrouwtjes. In slechts 3 procent van de studies worden zowel mannetjes als vrouwtjes gebruikt. En dan wordt er ook nog eens niet gecorrigeerd voor sekseverschillen.

Hoog tijd dat daar verandering in komt, stelt een groep wetenschappers in Nature Communications. Om grip te krijgen op de verschillen tussen mannetjes- en vrouwtjesdieren analyseerden ze 234 kenmerken van meer dan 50.000 muizen uit tien onderzoeksinstituten over de hele wereld. De resultaten zijn schokkend.

Geslacht speelt een aanzienlijke rol

In een eerste studie onderzochten ze 14.250 gewone muizen. Hierbij keken ze naar zogenaamde categorische eigenschappen als een abnormale schedelomvang of een vertroebeld hoornvlies en continue eigenschappen als lichaamsgewicht en botdichtheid. 56,6 procent van de continue eigenschappen is terug te leiden tot het geslacht van de muizen. Bij categorische eigenschappen is dat 9,9 procent. Zo vonden de onderzoekers sekseverschillen in glucosetolerantie, het gewicht van organen en de werking van het immuunsysteem.

Hierna keken de onderzoekers naar 40.192 muizen van 2.186 verschillende muismodellen. In elk van deze muismodellen is door een mutatie in het DNA een gen uitgezet. Dit soort muizen wordt op grote schaal gebruikt om de werking van genen te bestuderen. Ook hier speelt het geslacht een aanzienlijke rol. Voor 13,3 procent van de mutaties in genen die coderen voor categorische eigenschappen geldt dat de effecten ervan anders zijn bij mannetjes dan bij vrouwtjes. Bij de continue eigenschappen ligt dat percentage op 17,7 procent.

Korreltje zout

De sekseverschillen bij muizen zijn dus fors. Net zoals een vrouw geen kleine man is, is een vrouwtjesmuis geen groot muizenmannetje. Als je alleen maar mannetjes bestudeert, krijg je maar het halve beeld, concluderen de onderzoekers. Ze hopen dan ook dat in het vervolg bij muizenstudies het geslacht van de diertjes wordt meegenomen.

Dit onderzoek geeft een extra reden om resultaten van muizenonderzoek met een korreltje zout te nemen. Eerder bleek al, in tegenstelling tot wat lang werd aangenomen, dat het afweersysteem en de hersenen van muizen heel anders werken dan die van ons. Daarnaast is de temperatuur in laboratoria doorgaans te laag voor muizen. De diertjes verkeren in een constante staat van koudestress. Ook worden onderzoeksresultaten behaald met muizenstudies die vaak te mooi voorgespiegeld zijn. Geen wonder dat slechts een fractie van het veelbelovende muizenonderzoek resulteert in een goed mensenmedicijn.

Natasha Karp et al. Prevalence of sexual dimorphism in mammalian phenotypic traits. Nature Communications, 26 juni 2017.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en vrijdag rond 10.50 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).