Hoe hiv groot werd in de Verenigde Staten

Begin jaren 80 was aids een onbekende ziekte die genadeloos om zich heen greep. Vooral jonge mannen in Californië waren slachtoffer. In 1984 bleek dat de ziekte seksueel overdraagbaar was, en een analyse van de dertien eerste Californische patiënten liet zien dat ze allemaal seks hadden gehad met een of meerdere andere patiënten. Uiteindelijk maakten ze een netwerk van veertig patiënten in tien verschillende steden. Vier hadden seks gehad met een patiënt uit New York.

Drie jaar later kreeg deze New Yorker een naam in het boek And the band played on van journalist Randy Shilts: Gaetan Dugas. Dugas was een Canadees die werkte als steward voor Air Canada. Hij bleek een bijzonder seksueel actieve man en zou met meer dan 2.500 mannen seksueel contact hebben gehad tijdens zijn leven. Hij werd al snel gebombardeerd tot de zogenaamde Patient Zero, de eerste patiënt die de ziekte in de VS vanuit Afrika introduceerde.

Luister hier naar een uitzending van het Amerikaanse radioprogramma Radiolab over Patient Zero:

Rehabilitatie

Genetisch onderzoek van Michael Worobey en collega’s dat vandaag in Nature verschijnt, werpt nieuw licht op de zaak. Aan de hand van de nieuwste gegevens schetsen de onderzoekers het verloop van de verspreiding van het hiv-virus door de wereld. Daaruit blijkt dat de oversteek vanuit Afrika naar de Caraïben in 1967 heeft plaatsgevonden. In 1971 duikt het virus voor het eerst op in New York en rond 1976 komt het in San Francisco aan. Hierna volgt een snelle verspreiding over de rest van het land.

Het onderzoek laat zien dat het RNA van de virussen die Dugas fataal werden, keurig past bij dat van de virussen die in die tijd rondgingen in de VS. Hij was niet de eerst gedocumenteerde patiënt en ook niet de eerste die symptomen had.

Shilts heeft dit trouwens ook nooit beweerd in zijn boek. Maar de media die het boek behandelden, insinueerden wel dat Dugas de bron van de epidemie in Amerika was en veroordeelden zijn onverantwoorde gedrag. Dat paste goed bij hoe er in die tijd over aids werd gedacht. Zo ontstond een hardnekkige mythe.

Tijdens de Gay Pride afgelopen zomer in Amsterdam was er extra aandacht voor hiv op Radio1:

{audiofile audio="55716" caption="Aandacht voor hiv tijdens Gay Pride" }

Outside of California

Hoe de term 'Patient Zero' tot stand was gekomen, is overigens ook frappant. In het onderzoek van de CDC wordt hij Patient O genoemd. De ‘O’ staat voor Outside of California. Toen onderzoekers de individuele gevallen gingen nummeren, is de ‘O’ voor een ‘0’ aangezien. Zo kwam de niet-Californiër als Patient 0 in de literatuur terecht. Dit werd later Patient Zero en kreeg de betekenis van het eerste geval in een populatie die een ziekte heeft.

Een uitgebreidere versie van dit artikel is te lezen bij De Kennis van Nu (NTR).