Blijft het kabinet de ambtsberichten verborgen houden?

Volgens Kati Piri is de situatie nijpend. "We verwachten al heel lang een nieuw ambtsbericht over de situatie in Syrië. Er zijn tienduizenden Syriërs in Nederland, of in afwachting van een asielprocedure of al afgerond", legt ze uit. De documenten zijn belangrijk om te kunnen beoordelen of zij mogen blijven of niet. "Met name voor die mensen is dit echt een essentieel levensvraagstuk", legt ze uit. Maar zoals het nu is, zullen deze mensen niet weten op basis waarvan hun lot wordt beslist.

Kabinet vreest 'op maat gemaakte' verhalen

De reden achter het kabinetsbesluit? Ze willen voorkomen dat asielzoekers hun verklaringen aanpassen op basis van de ambtsberichten. De documenten geven namelijk vaak genuanceerde informatie: een land kan in het algemeen veilig zijn, maar nog altijd levensgevaarlijk voor bepaalde groepen, zoals lhbti'ers of religieuze minderheden. Het kabinet is bang dat zulke details worden aangegrepen om een verblijfsstatus te bemachtigen.

Maar niet iedereen is het hiermee eens. Henk te Velde, hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit Leiden, vindt het besluit zorgwekkend. "Als dat niet meer gebruikt mag worden als argument, dan mag je de feiten blijkbaar niet meer gebruiken als argument", zegt hij. Volgens Te Velde zijn de ambtsberichten zorgvuldig onderbouwde rapporten, gebaseerd op bronnen met kennis van zaken. Ze bieden houvast, zowel voor besluitvorming als voor verdediging in procedures.

Parlementaire controle

En daar zit ook het probleem. Zonder toegang tot deze informatie kunnen mensen die worden afgewezen of uitgezet zich nauwelijks verweren. Volgens Te Velde raakt dit het fundament van onze democratie. "Het parlementair systeem is gebaseerd op argumentatie." En ook Kamerleden moeten hun werk kunnen doen, benadrukt Piri: "Wij hebben als Kamer het recht om adviezen vanuit ambtenaren, experts in te zien en op basis daarvan een debat te voeren. Zo werkt democratie."

Te Velde verwacht dan ook dat het kabinetsbeleid geen stand zal houden. "Het interessante is dat het verleden laat zien dat een regering hier toch niet mee wegkomt. Je kan dit op korte termijn volhouden, maar op lange termijn zul je toch met argumenten moeten komen."

Daarbij rijst volgens Piri ook een juridische vraag: is het überhaupt toegestaan om deze documenten achter te houden? "Het verbergen van de documenten mag alleen als dit staatsbelang is", stelt ze.

Politieke spanning loopt op

De discussie krijgt een extra lading door de uitlatingen van PVV-leider Geert Wilders. Tijdens een onverwachte persconferentie gisteren voerde hij de druk flink op: "Als er niets verandert, is de PVV weg." Piri reageert stellig: "Als hij voet bij stuk houdt, dan gaat het kabinet hierop vallen."