Onze politiek wordt steeds diverser, maar ook inclusiever?

Politicoloog Zahra Runderkamp doet onderzoek naar vrouwen en etnische minderheden in de politiek, en hun representatie in de media. In haar proefschrift onderzoekt ze hoe het deze groepen vergaat nadat ze verkozen zijn.

Kunnen deze mensen volledig meedraaien? Hoelang blijven ze actief in de politiek? Hoe is de cultuur georganiseerd voor die mensen? Tenslotte geldt: verschillende soorten mensen brengt verschillende soorten wensen. Runderkamp laat in haar proefschrift dan ook zien dat de Nederlandse politiek wel meer divers, maar niet inclusiever is geworden.

Wat is het verschil tussen diversiteit en inclusie?

Diversiteit gaat om de verschillende mensen die er zijn. "De tafel wordt steeds meer gevuld met meer diverse profielen", zoals Runderkamp het omschrijft. Voorbeelden van deze ontwikkeling zijn Lisa van Ginneken, het eerste transgender Kamerlid, en Ines Kostić, het eerste non-binaire Kamerlid.

Inclusie gaat over of die mensen die aan tafel zitten, ook mee kunnen doen. "Of ze zichzelf kunnen zijn. Of ze kunnen blijven zitten. Of ze politieke macht kunnen opbouwen", legt de onderzoeker uit. Dit is belangrijk in het behouden van de diversiteit in de Kamer.

De politieke cultuur van de witte man

Volgens de onderzoeker is de cultuur binnen de Nederlandse politiek gemaakt voor witte mannen. Politici die buiten die groep vallen, voelen zich daar minder comfortabel bij en verlaten dus sneller de politiek. Runderkamp merkt op dat deze groepen het lastig vinden om de cultuur naar hun hand te zetten.

Ze geeft een voorbeeld van vrouwelijke politici, die in de politiek nog altijd niet genoeg gerepresenteerd zijn. Bij de vorige verkiezingen, in het najaar van 2023, werd er een nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd. Hier zaten een aantal zwangere of net bevallen vrouwen bij. Voor hun installatie moesten zij fysiek aanwezig zijn in Den Haag maar dit was soms erg lastig. "Hier is nog nooit over nagedacht. Het is nog nooit voorgekomen ook, dat zegt al alles", zegt Runderkamp.

Etnische profilering

Ook D66-Kamerlid Mpanzu Bamenga heeft ervaring met exclusie: hij werd meermaals zonder reden staande gehouden door de politie. We spreken van etnische profilering als iemand vanwege zijn etniciteit preventief staande gehouden wordt door agenten. Bamenga was hier zo klaar mee dat hij een klacht indiende over de politie. Na vijf jaar heeft hij de rechtszaak hierover gewonnen.

Dat hij nog steeds geen verandering in beleid zag, was de reden voor hem om de politiek in te gaan. Hij probeert etnisch profileren te verbieden bij wet. Daar is hij nog steeds mee bezig. Ook in de politiek vindt hij dat het beter kan: "Politiek is niet een plek waar diversiteit makkelijk kan gedijen of gezegevierd wordt."

Maidenspeeches

Runderkamps onderzoek focust zich op maidenspeeches: de eerste speech van Tweede Kamerleden. De maidenspeech nodigt uit om iets te vertellen over waar je vandaan komt en laat daardoor zien hoe divers de Nederlandse samenleving is. Ook zijn de speeches goed gedocumenteerd en daardoor zeer geschikt voor onderzoek.

Zo sprak Sylvana Simons in 2021 in haar maidenspeech over het slavernijverleden van haar familie. Runderkamp: "Ik denk dat dit een heel bijzonder maidenspeech is. Het is moeilijk om je er niet door te laten raken." Simons heeft zich in de rest van haar carrière ingezet voor erkenning van het slavernijverleden. Uiteindelijk heeft dit geleid tot de excuses van het slavernijverleden door de koning.