Relatietherapie de oplossing voor politiek Den Haag? 'Met focus op gelijk bouw je geen relatie op'

Met de verkiezingen en de aanstaande formatie is het belangrijker dan ooit om te investeren in onderlinge verhoudingen. Bovendien blijkt al het moddergooien van politici slecht voor het vertrouwen van de kiezer.

Volgens Martine Wolzak, politiek verslaggever van het Financieele Dagblad, spelen de factoren van slechte persoonlijke verhoudingen en profileringsdrang een rol. "Er zijn ook goede werkrelaties, maar veel Kamerleden dragen oud zeer met zich mee. De formatie onder leiding van Dick Schoof heeft op persoonlijk vlak geprobeerd een teamgevoel te creëren, maar inhoudelijk blijven de verschillen groot."

Strategische uitgang

Volgens Wolzak blijven de vier coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB naar elkaar kijken met de vraag: wie houdt dit het langst vol? "De VVD werd continu verweten op zoek te zijn naar een strategische breuk om de volgende verkiezingen te winnen. Die breuk is er gekomen, maar winst blijft vooralsnog uit."

Niet alleen in de politiek is relatiebeheer cruciaal. Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het AD, vergelijkt het met haar werkvloer: "Als het goed is, werkt het vanzelf. Maar als het misgaat, is het buitengewoon ingewikkeld om het weer recht te trekken. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard." In haar krant verscheen een artikel over 'relaties-APK's' en het belang van een cultuur waarin mensen zich durven uit te spreken, maar ook verantwoordelijkheid nemen. "Geef zelf het goede voorbeeld voor als leidinggevende. Dat geldt net zo goed voor politici."

'Met elkaar, niet over elkaar'

In de Spraakmakers-community klinkt frustratie over de verharding van het debat. Spraakmakers-luisteraar Karin stelt voor dat politici maar eens twee weken samen op een boot moeten doorbrengen. "Dan leer je elkaar pas echt kennen, letterlijk met elkaar de zeilen hijsen en wordt het lastiger om elkaar alleen maar als tegenstander te zien."

Hoogleraar Nederlandse geschiedenis Henk te Velde wijst erop dat het politieke landschap fundamenteel veranderd is. "Waar vroeger de grootste partijen elkaar probeerden te vinden, is de grootste partij nu groot geworden door vooral 'nee' te zeggen." De hoogleraar ziet dat dit soort ontploffingen in de geschiedenis steeds veel zwevende kiezers heeft opgeleverd. "En dat zien we nu ook." Volgens Te Velde spelen media daarin een rol. "Voortdurende aandacht voor conflict versterkt het beeld van politiek als spektakel. En politici zoeken media ook weer op, dus zo blijft het circus maar ronddraaien."

Wolzak geeft toe dat politici en media een wisselwerking hebben die niet altijd positief uitpakt. "Geert Wilders dreigde tijdens de vorige kabinetsperiode bijna wekelijks bij de liften dat het kabinet zou vallen. Daar deden wij als media verslag van, daardoor waren we zijn megafoon. Maar tegelijkertijd was het ook belangrijk om verslag te doen, want het was een hevig statement. Wel wil ik ervoor pleiten dat het vervolgens in talkshows stukken minder om het spektakel zou moeten gaan en meer om de inhoud."

Politiek langs de lat van de relatietherapeut

Relatietherapeut Jean-Pierre van de Ven hoort in Den Haag vooral strijd om het gelijk. "Maar als dat je focus is, bouw je geen relatie of teamgevoel op. Wie alleen wil winnen, staat uiteindelijk alleen. Wat helpt, is tijd nemen, reflecteren en geweldloos communiceren."

'Hou het netjes'

Oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet maakt zich zorgen over het komende debat. "Dit wordt een zwaar en belangrijk moment. Waarbij iedereen zich bewust van het feit moet zijn dat je vandaag in de oppositie kan zitten, maar morgen in de coalitie. Daarom zeg ik altijd 'hou het netjes'." Verbeet benadrukt dat politiek niet over je eigen gelijk gaat, maar over verantwoordelijkheid nemen. "Het gaat nu om diep ademhalen en denken: hoe komen we deze dag door zonder nog meer blauwe plekken te krijgen die nog zichtbaar blijven en we last van kunnen blijven hebben."

Volgens Trudy Veninga, opleider aan een politieke school, ontbreekt het Kamerleden vaak aan reflectie. "Je moet het vier jaar met elkaar doen. Je kan iemand nu in de coalitie tegenkomen en volgende keer moet je ermee samenwerken. Als je weet dat gedrag van de ander niet persoonlijk is, maar voortkomt uit eigen frustratie, helpt dat al om het gesprek open te houden en steeds opnieuw ook aan te blijven gaan."

Dat de verhoudingen op scherp staan, is overduidelijk. Maar de oproep tot bezinning klinkt luid en duidelijk. Of het Tweede Kamerdebat vandaag leidt tot wederzijds begrip of juist tot verdere verwijdering, ligt niet alleen aan de inhoud, maar vooral aan de toon.