Schrijver Femmetje de Wind vreest antisemitische ontwikkeling uit jaren 30: 'Hoe is het mogelijk?'

"Het isolement zit hem erin dat ze eigenlijk niet meer uit kunnen spreken dat ze joods zijn", legt De Wind uit in radioprogramma Sven op 1. "Dat ze niet meer kunnen zeggen: ik ga naar Israël met vakantie, want m'n oom of tante woont daar. Al die dingen spelen mee in dat joden toch weer gaan duiken."

Met het isoleren ziet De Wind een ontwikkeling uit de vooroorlogse jaren terugkeren. "Zo begon het ook in de jaren '30. Eerst isoleren en dan langzaam dehumaniseren. Ik zeg niet dat we op dat punt zijn, maar er is wel een ontwikkeling die daarop lijkt en die ik terughoor van mensen die dat nog hebben meegemaakt. Er gebeurt gewoon iets soortgelijks, hoe is het mogelijk?"

Historisch besef

"Het is bekend, maar om nou te zeggen dat er altijd goed naar gehandeld is, is een tweede", vindt stadsdeelcommissielid van Amsterdam-Zuid Hirsch over het historisch besef van de holocaust en Tweede Wereldoorlog in Nederland. "Direct na de oorlog was het ook niet fijn om hier als jood terug te keren."

"Dat werd een soort kleine holocaust genoemd", haakt De Wind in. "Het heeft jaren geduurd voordat er überhaupt aandacht kwam voor het feit dat joden vervolgd waren. Er is een monument opgericht door joden vlak na de oorlog uit dankbaarheid voor de hulp die ze hebben ontvangen van de Nederlandse overheid - dat is de wereld op z'n kop."

"Je beseft het vaak pas nadat het heeft plaatsgevonden", zegt Hirsch over de situatie van de joodse gemeenschap. "Je ondergaat het, dan kijk je er later op terug en dan ga je bedenken hoe absurd het eigenlijk is. Het is ook wel ergens beangstigend dat het gebeurt. Maar wat het vooral is, is de stilte van de rest. Dat doet gewoon heel veel pijn. Je voelt je heel erg alleen."

'Iedereen voelt zich zo alleen'

Met de rest doelt Hirsch op de niet-joden in Nederland. "Ja, je hebt politici en opiniemakers, maar daar heb ik het niet over. Ik heb het gewoon over je collega's, mensen die je kent, mensen die wat lager in de politiek zitten, die geen kopstukken in Den Haag zijn. Die zijn op zoveel momenten stil - om wat voor reden dan ook. Misschien weten ze niet wat ze moeten zeggen. Maar gewoon af en toe vragen hoe het gaat, dat zou al heel veel uitmaken."

Toen het conflict tussen Israël en Iran begon, merkte Hirsch weinig steun uit haar omgeving. "Ik denk dat twee of drie niet-joodse vrienden hebben gevraagd of mijn familie daar oké is. Voor de rest: geen woord. Toen ben ik dat gaan navragen bij joodse vrienden en kennissen. Die hadden allemaal hetzelfde. Iedereen voelde zich zo alleen. Zo niet gezien. Zo onwelkom bijna. Dat is gewoon heel verdrietig eigenlijk."