Demissionaire kabinet 'een grandioos mislukt experiment'? 'We hebben nieuwe mensen nodig'

Staatsrechtelijk gezien is het een zeldzame situatie, maar volgens hoogleraar staats- en bestuursrecht Ingrid Leijten hoeft het geen impasse te betekenen. "Het kabinet is al demissionair en formeren op basis van de uitslag van 2023 is niet meer realistisch. Wat nog kan, is dat de overgebleven partijen kijken naar een tijdelijke oplossing met experts die de resterende tijd overbruggen. Maar ook dan geldt: zonder meerderheid blijft de constructie wankel."

Zinkend schip

De politieke chaos van dit moment is voor velen het logische eindpunt van een kabinet dat al vanaf het begin worstelde. Popjournalist en Spraakmaker Constant Meijers verwoordt het beeldend: "De chaos begon al aan het begin van dit kabinet, net een doodgeboren kind. Gedurende de maanden verloor de baby ledematen en nu is het toch echt bijna helemaal dood."

Volgens politiek commentator Kees Boonman is het kabinet in feite 'twee keer mislukt'. "We zijn van dit kabinet verlost. Kiezers hebben deze partijen gekozen, maar niet dit product", stelt hij. Maar hij verwacht niet dat politiek Nederland opnieuw een jaar zal doen over de kabinetsformatie. "Het politieke klimaat is zich bewust van de ernst van de situatie. We leven in een tijd van oorlogen en crisis. Stilvallen is geen optie."

Toch zal de tijdelijke herverdeling van negen openstaande posten, vijf ministers en vier staatssecretarissen de druk op het demissionaire kabinet verder opvoeren. Sommige ministers dienen op deze wijze meerdere portefeuilles te beheren. "Dat komt voor, maar voor langere tijd is dat niet werkbaar", waarschuwt Leijten. "Zo’n constructie verdient geen schoonheidsprijs."

Geen vertrouwen

De reacties uit de Spraakmakers-community tonen weinig vertrouwen in de politiek. "Ik zie politici die vooral bezig zijn met het redden van hun eigen hachje", schrijft een luisteraar. "Waar zijn de mensen die naar het land kijken? Deze manier van democratie bedrijven is een misbruik van vertrouwen", zegt luisteraar René van Gellekom.

Luisteraar Frans van Kamthout pleit voor een volledige herstart. "We blijven hangen in oude constructies en verspillen daarmee alleen maar tijd. Middenpartijen zouden moeten laten zien dat het hen om landsbelang gaat en niet zo zeer om partijbelang."

De zorgen zijn breed gedeeld. Trouw-hoofdredacteur Wendelmoet Boersema spreekt van een "campagnetijd die wel heel lang duurt". Ze waarschuwt voor 'Belgische toestanden' waarbij politieke verlamming leidt tot afkeer bij burgers. "Dat baart me nog de meeste zorgen."

Toch klinkt er ook enige hoop. Luisteraar Frank van der Valk is optimistisch en ziet juist een kans voor een nieuw begin. "Dit was de wens van de kiezer en het is mislukt. Maar misschien is het tijd voor partijloze bestuurders om het schip tijdelijk te varen. Nieuwe ronde, nieuwe kansen."

Politieke realiteit

Volgens Boonman zou een zogenoemde preformatie, waarin partijen voor de verkiezingen al scenario’s bespreken, een weg kunnen zijn om vaart te maken. "Bij de eerste val van het kabinet was afgesproken dat veel onderwerpen niet controversieel zouden worden verklaard. Nu is alles opeens controversieel verklaard. Daar moet meer nederigheid bij."

En dan is er nog de praktijk van het dagelijks bestuur. "De tent draaiende houden terwijl men de rit uitzit, stilte is daarbij het antwoord", aldus Boonman. Komende dinsdag vindt er een plenaire vergadering plaats. Wat daar besproken wordt? "Er zal geconstateerd worden dat er geschiedenis is geschreven. Dit was, om het in de eerdere benamingen te stellen, 'een mislukt experiment' en er zijn nieuwe mensen nodig", zegt Boonman.