Henry Does over Ronald Venetiaan, overleden oud-president Suriname: 'Zelfs tegenstanders eren hem'

Toen Venetiaan in 1991 aantrad, verkeerde Suriname in kritieke toestand, aldus Does. "De economie was totaal geruïneerd. Er was een burgeroorlog gaande, waarbij honderden mensen het leven verloren. Venetiaan moest dealen met de leiders van de militaire dictatuur, die nog steeds de macht hadden in het leger. Suriname leed aan politicide: het jaar ervoor werd er nog een coup gepleegd. Radiostations werden in brand gestoken, kranten werden verboden. Er heerste straffeloosheid." 

 
Onder deze omstandigheden begon Venetiaan aan zijn missie: een Suriname van vrede, vooruitgang en democratie. "Dat heeft hij vrij resoluut aangepakt", stelt Does. "Het jaar 1992 was cruciaal. Hij wijzigde de grondwet, om het leger te onderwerpen aan de staat. In november dwong hij Desi Bouterse af te treden als legerleider, en in december vond de eerste grote herdenking plaats van de Decembermoorden, waarbij ook nabestaanden uit Nederland aanwezig waren. Daarnaast sloot hij een raamverdrag met de Nederlandse premier Lubbers, om de rechtsstaat te versterken. Het was echt een lente, kun je zeggen, van de democratische rechtsstaat."

Toch zou Bouterse later weer aan de macht komen. Hierbij benadrukt Does een wezenlijk verschil: het ging nu niet om een coup, maar om een verkiezing. "Die tweede keer heeft plaatsgevonden binnen een democratisch rechtsstatelijk kader. Vanaf 1991 zijn er acht opeenvolgende verkiezingen geweest, allemaal met een vreedzame machtsoverdracht. Dat is een enorme verworvenheid die Venetiaan nalaat."

Henry Does leerde Venetiaan kennen als schooldirecteur en leraar sterrenkunde: "Hij was misschien streng, maar wel rechtvaardig, en hij maakte in zijn lessen ook ruimte voor maatschappelijk bewustzijn." Venetiaan wees zijn leerlingen op hun Eurocentrische blik en wakkerde een ontwakend nationaal en dekoloniaal bewustzijn aan, stelt Does. "Wat we later bij Black Lives Matter zagen, daar was hij zeker een voorloper van."  
 
De kwaliteiten die Does in de klas had ervaren, zouden de basis vormen voor Venetiaans presidentschap, aldus Does. "Zijn geweldloosheid, zijn ervaring met jongeren en zijn communicatievermogen, zelfs naar hen die ernstige misdaden hadden gepleegd, kwamen voort uit dat leraarschap."

Vanwege deze principes groeide Venetiaan uit tot een symbool van nationale eenheid, zegt Does. "Zelfs zijn tegenstanders spreken waardering uit na zijn overlijden. Hij heeft laten zien dat het mogelijk is, juist in deze tijden van polarisatie, om een leider te zijn van verbondenheid. Zoals Anton de Kom het icoon is van de Surinaamse vrijheidsstrijd, zo is Ronald Venetiaan het icoon van de Surinaamse democratie en rechtsstaat."