Therapie neemt de rol over van religie: 'Het is de opium van het volk geworden'

In het boek en de podcast schetst onderzoeker en godsdienstwetenschapper Vlaardingerbroek een beeld van Nederland als 'therapieverslaafd' land. Heel veel mensen bezoeken een therapeut en er zijn ook nog eens grote wachtlijsten. We gaan de therapie steeds meer gebruiken om de grote vragen in het leven te beantwoorden, denkt zij.

Hiermee gaat onze therapiecultuur eenzelfde functie bekleden voor de maatschappij als religie dat doet of deed: "Therapie heeft nu een verhaal wat menszijn betekent, wat lijden betekent en hoe je lijden weer oplost. Het zegt hoe het goede leven eruitziet, hoe verbinding eruitziet en hoe je leven betekenis heeft. Al die existentiële vragen, daar geeft therapie antwoord op."

Daarnaast is onze therapiecultuur een 'zelfverklarend systeem', net als religies dat kunnen zijn: "Op kritiek op therapie, wordt hetzelfde gereageerd als op kritiek op religie: het is een teken dat mensen die die kritiek geven het gewoon nog niet zo goed snappen. Die zijn nog niet zo verlicht." Mensen die zeggen dat ze niks van God merken, wordt wel eens verteld dat ze harder moeten bidden. Dat lijkt hierop, zegt Vlaardingerbroek.

"Vervolgens heb je ook nog een persoon die een bovenmenselijke functie bekleedt", gaat ze verder. "De therapeut is een soort dominee of priester. In een uurtje per week neemt hij de plek van onvoorwaardelijke liefde, begrip en erkenning. Dat zochten we vroeger bij God."

Opium voor het volk

Vlaardingerbroek noemt onze therapiecultuur gekscherend een 'staatsreligie', omdat therapie wordt gesubsidieerd door de overheid. "Karl Marx zei ooit 'religie is de opium voor het volk'; het wordt gebruikt om iedereen te bedwelmen en zingeving te geven zodat ze niet in opstand komen. Therapie heeft nu een beetje die functie gekregen", zegt ze.

Als je je slecht voelt, wordt er verteld dat je moet 'werken aan jezelf'. "Da’s handig hè, voor de status quo?", zegt Vlaardingerbroek. "Dat we allemaal moeten werken aan onszelf in plaats van dat we in opstand komen tegen onrechtvaardigheid?"

Ervaring

Katie Vlaardingerbroek heeft zelf ook brede ervaring met de 'therapiecultuur'. In de podcast vertelt ze dat ze – na in haar jeugd te maken te hebben gehad met seksueel misbruik – jarenlang van het kastje naar de muur is gestuurd. Haar verhaal is te lezen op de website DIT: Katie Vlaardingerbroek heeft PTSS maar werd jaren van kastje naar de muur gestuurd: 'Heb 30 keer mijn verhaal verteld'.