De digitale identiteit: onbenut potentieel of opmaat naar een sociaal kredietsysteem?

In oktober van dit jaar gaan de eerste pilots van start, dus hoog tijd om dieper in het onderwerp te duiken. Wat is de digitale identiteit? Wat zijn de voor- en nadelen? Hoe gaat de maatschappij veranderen als dit middel op grote schaal gebruikt zal worden? Voor het antwoord op deze vragen spreekt Blommestijn met Europarlementariër Rob Roos (JA21), Kamerleden Wybren van Haga (BVNL) en Pepijn van Houwelingen (FVD) en rechtsfilosoof Eva Vlaardingerbroek.

Digitale identiteit

In Brussel spreekt Blommestijn met Europarlementariër Rob Roos. Roos is lid van de Technologie Commissie van het EP, waaronder ook de digitale identiteit valt. Hij vertelt: "De digitale identiteit is niet alleen een vervanging van je paspoort of rijbewijs waar je je normaal mee identificeert, maar gaat verder. Het is een wallet waarin veel meer informatie wordt opgeslagen: naam en adresgegevens, medische gegevens, financiële gegevens, huwelijkse staat, biometrische gegevens, energieverbruik, locatiegegevens en wat je koopt – online en offline."

Roos benadrukt dat het met mooie woorden wordt verkocht, net als de euro eerder. Het zou handig en eenvoudig zijn en je kunt het niet alleen in Nederland, maar ook in andere lidstaten gebruiken. Dat is echter maar een deel van het verhaal: "Al je gegevens kunnen desgewenst gedeeld worden met derde partijen. Het is daarnaast het einde van de privacy. Niet meer die stiekeme hamburger na het werk of het bestellen van die ene erotische outfit. Iedereen heeft recht op een geheim, maar met de digitale identiteit is dat definitief verleden tijd: alles wordt opgeslagen." Europarlementariër Roos benadrukt dat de invoering van de digitale identiteit enorme gevolgen heeft voor de maatschappij en de individuele burger.

Ingestemd op nationaal niveau

In Nederland heeft het parlement al ingestemd met de digitale identiteit, vertelt Kamerlid Wybren van Haga. Veel partijen zien het helemaal zitten. "Zij zijn voorstander van een grotere staat en minder individuele vrijheid. CDA en VVD kiezen de kant van D66 en GroenLinks." Het gevaar van de digitale identiteit schuilt volgens Van Haga, net als bij het coronatoegangsbewijs, in het feit dat de overheid jouw bepaalde vrijheden kan ontnemen. "De digitale identiteit maakt reizen zogenaamd gemakkelijker, maar het onmogelijk maken van reizen of het bezoeken van festivals wordt eveneens mogelijk. We hebben bij het coronatoegangsbewijs gezien waar dit toe kan leiden."

Zowel Van Haga als Roos benadrukken dat het coronatoegangsbewijs de opmaat is geweest naar de digitale identiteit – tot de coronacrisis werden dergelijke plannen altijd afgewezen. Beiden zien in de digitale identiteit het potentiële begin van een sociaal kredietsysteem.

Salamitactiek

Kamerlid Pepijn van Houwelingen legt uit wat het sociaal kredietsysteem is. "In China bestaat dit al: goed burgerschap wordt beloond. Mensen die zich braaf aan de regels houden krijgen punten en hiermee privileges." Volgens Van Houwelingen past de digitale identiteit en ook het sociale kredietsysteem goed bij de huidige tijdgeest. De gehele ideologie dat je het 'immers voor een ander doet' of 'de zorg ontlast moet worden' ligt er volgens hem al.

Het wordt verkocht als iets goeds: "Risico’s worden steeds meer ingedamd. Als jij bij de dokter geweest bent en een hoog cholesterol blijkt te hebben, kan je vervolgens geen pizza of een pakje boter meer kopen in de supermarkt. Ook criminaliteit kan worden bestreden. Maar tegelijkertijd levert het een enorm risico op voor de vrijheid, die steeds meer verdwijnt." Met mensen die denken dat het hier geen China is en dergelijke vergelijkingen te ver gaan, stelt Van Houwelingen voor een gedachte-experiment te doen om de gevolgen van dit systeem op grote schaal bespreekbaar te maken. "Nu is het nog een app op je telefoon, maar wie zegt dat het geen chip in je hand wordt? Ik hoop maar dat steeds meer mensen inzien dat dit geen fijne weg is om te behandelen."

Transhumanisme

Rechtsfilosoof Eva Vlaardingerbroek beschrijft dat de introductie van de digitale identiteit een onderdeel is van de vierde digitale revolutie. "De grenzen tussen het fysieke, het digitale en het biologische vervagen. Tijdens corona is daar met de introductie van de QR-code een eerste stap naartoe gezet. De digital wallet is de tweede stap. Maar er is altijd een stap verder denkbaar: een chip in je handpalm of in je brein zoals neuralink van Elon Musk."

Vlaardingerbroek wijst erop dat dit wederom aan ons verkocht zal worden als iets nobels dat bijvoorbeeld bijdraagt aan het verbeteren van de volksgezondheid, maar dat de mens eigenlijk zijn eigen evolutie in de hand neemt; de mens speelt voor God. "Uiteindelijk wordt alles opgeslagen en geeft dit de mogelijkheid om zelfs gedachten te lezen. Niets is meer vrij en alles wordt gemonitord."