'Coronademonstrant, stop met jezelf neerzetten als martelaar'

Lietaert Peerbolte stelde onlangs een boek samen over het fenomeen martelaarschap. Hierin geven verschillende auteurs hun visie op het onderwerp, vanuit hun wetenschappelijke expertise van een bepaalde religie. Martelaarschap is sterven voor je geloof of sterven voor je idealen, iets wat in het Westen weinigen nog durven, blijkt uit onderzoek.

Het oudst bekende voorbeeld van martelaarschap is de Griekse filosoof Socrates, vertelt Lietaert Peerbolte. Hij moest de gifbeker drinken om zijn principes. Toen christenen in het Romeinse Rijk vervolgd worden, namen ze het voorbeeld van Socrates over in hun eigen traditie.

"Hier zie je ook dat het martelaarschap een soort ideaal wordt", vertelt hij. "Toen ik de brieven van de kerkvader Ignatius van Antiochië las, dacht ik: hier is iets heel erg mis! De bottom line is al zijn brieven is 'Weerhoud mij niet! Ik ben op weg naar eeuwige glorie want ik ga voor de leeuwen geworpen worden in Rome!' Hij keek er naar uit!"

Peter R. de Vries en Pim Fortuyn

In het boek worden verschillende religies beschreven, maar Lietaert merkte dat het seculiere perspectief miste. Daar kwam uiteindelijk ook een hoofdstuk over. Een bekend geval van seculier martelaarschap is dat van Peter R. de Vries. In de media, onder andere in Elsevier, werd hij een martelaar genoemd.

De Vries werd zwaar bedreigd en kende de risico’s van zijn vak, maar ging er toch mee door omdat hij niet wilde buigen: "In zekere zin is hij dan een martelaar", vindt Lietaert Peerbolte. Zijn tatoeage met 'On bended knee is no way to be free' getuigt hiervan. Ook de moord op Pim Fortuyn werd in religieuze termen van martelaarschap geduid door media. "De taal van religie is blijkbaar ongelooflijk potent", zegt theoloog Stefan Paas, vaste gast in de podcast.

QR-codes

Met seculier martelaarschap wordt tegenwoordig veel gedweept, vindt Paas. In demonstraties tegen de coronamaatregelen wordt wel eens bewust de confrontatie met de politie opgezocht, om een soort slachtofferschap te kunnen claimen.

Hij heeft er weinig mee: "Ik heb alle respect voor mensen die opkomen voor grondrechten, maar ik heb moeite met mensen die QR-codes vergelijken met de holocaust, vervolgingen of dictaturen. Dan weet je echt niet wat een dictatuur is. Het is zo respectloos tegenover mensen die écht lijden voor hun overtuigingen, die vervolgd worden of in een strafkamp komen", vindt hij. "Je mag best tegen QR-codes zijn en een discussie erover voeren, maar schaal de retoriek wat af", aldus Paas.