Forensisch patholoog Frank van de Goot: '20 tot 25 procent van de doodsoorzaken klopt niet'

Elke tweeënhalve tot drie minuten overlijdt er iemand in Nederland, maar slechts bij een fractie van de sterfgevallen wordt de doodsoorzaak grondig onderzocht. Van de Goot vertelt dat er jaarlijks ongeveer 250 overlijdens in aanmerking komen voor gerechtelijk onderzoek. Van de Goot en collega pathologen onderzoeken dan de doodsoorzaak middels autopsie. Daarnaast zijn er jaarlijks zo'n 3000 medische autopsies. "Dat betekent dat we bij het overgrote deel van de mensen die overlijden niet kijken", zegt Van de Goot.

Volgens Van de Goot heeft dat gebrek aan onderzoek gevolgen. Hij stelt dat bij 20 tot 25 procent van de overlijdens de vastgestelde doodsoorzaak onjuist is: "We pretenderen overal naar te kijken, maar dat doen we niet." Van de Goot verwijst naar onderzoek van Bart Latten, patholoog bij het Nederlands Forensisch Instituut. Latten promoveerde onlangs op dit onderwerp. "Hij heeft in meerdere wetenschappelijke artikelen laten zien dat we vaak werkelijk geen idee hebben waar mensen aan doodgaan", aldus Van de Goot.

Waanzindiagnose

De forensisch patholoog ergert zich in het bijzonder aan de veelgebruikte doodsoorzaak 'hartstilstand'. "Dat is een waanzindiagnose. Uiteindelijk overlijdt iedereen aan een hartstilstand. Je moet gaan kijken: wat is de reden dat een hart is gaan stilstaan?" Volgens Van de Goot functioneren termen als hartfalen, ritmestoornis of hartstilstand vaak als verzamelcategorieën: "Het betekent feitelijk: we hebben geen aanwijzingen voor een strafbaar feit en het interesseert ons ook niet wat het wél was."

Een ander voorbeeld zag Van de Goot in de coronaperiode. "We hebben mensen die doodgaan aan corona en mensen die doodgaan met corona op een bult gegooid." Tegelijkertijd vielen er volgens hem coronaslachtoffers buiten de statistieken. "Mensen die doodgingen aan corona, maar niet positief getest waren, hoorden er niet bij. Ik heb acht verkeersongevallen onderzocht die in feite coronadoden waren: mensen kregen longembolieën achter het stuur en zijn toen overleden. In de registratie maakten we daar gewoon verkeersongevallen van."

Lessen niet geleerd

De coronapandemie toont volgens Van de Goot ook het probleem van zo weinig autopsies. "We zijn er allemaal van overtuigd dat corona in Nederland losging met carnaval (eind februari 2020, red.), maar de eerste coronapatiënten waren er al begin januari. Dat is allemaal geregistreerd." Hadden we deze mensen onderzocht, dan hadden we eerder kunnen ingrijpen stelt Van de Goot: "Als we daar een beetje hadden gekeken, hadden we ze eerder gevonden. We hebben zitten wachten met z’n allen."

Diezelfde houding ziet hij nu bij nieuwe coronavarianten. "We hebben er niks van geleerd. Er gaan nog steeds mensen dood aan de omikronvariant. En we wachten tot de volgende variant zich aandient, terwijl niemand kijkt."

Opleiding zonder dood

Het probleem zit volgens Van de Goot dieper dan alleen registratie. Het begint al in de medische opleiding. "Hoeveel uur lijkschouw zit er in huisartsen- en geneeskunde-opleidingen? Nul. Letselinterpretatie? Nul. Ouderenmishandeling? Nul. Kindermishandeling? Nul."

Daardoor leren artsen niet om signalen en oorzaken rond overlijden goed te herkennen, stelt hij. "Het complete onderwerp dood wordt vermeden in de medische wereld. Maar dood hoort óók bij geneeskunde." Van de Goot vindt dan ook dat we niet zo stellig moeten doen over doodsoorzaken: "Als je vrede hebt met doodsoorzaken die niet kloppen: prima. Maar kom niet aanlopen met wijsheden als je weet dat het hele systeem niet deugt."