Arend Jan Boekestijn: Brexit als bliksemafleider

Nederland en Duitsland exporteren veel naar het Verenigd Koninkrijk en zullen er alles aan doen om de protectionistische staten in toom te houden maar het is de vraag of dat lukt. Parijs zal zich in ieder geval niet onbetuigd laten.

Het pond en de Britse beurs zijn slechts dagkoersen maar de kans dat de buitenlandse investeringen in het Verenigd Koninkrijk afnemen lijkt mij levensgroot. Op termijn betekent dat de Britse groei zal afnemen en daarmee ook de export van de EU naar Groot Brittannië. Iedereen zal inleveren.

Geopolitiek is Brexit eveneens problematisch. Een Brexit betekent dat Duitsland in zijn eentje de protectionistische Fransen in toom zal moeten houden. Dat is lastig voor een land dat door zijn eigen geschiedenis moeite heeft met een leiderschapsrol. Een continent dat geleid wordt door een onzekere leider. Daar komen brokken van.

Daar komt nog bij dat de speelruimte voor Poetin nog groter wordt. Een verdeeld Europa geleid door een onzeker Duitsland is voor hem een godsgeschenk. Geen wonder dat de Balten en Finnen zich in de steek gelaten voelen. De oude vrees voor finlandisering is weer verassend actueel.

Door al het gestuntel van de Brexiteers in het Verenigd Koninkrijk kijkt niemand echter meer naar het falen in EU-kring. De gemeenschappelijke markt is een grote verworvenheid maar nog steeds onvolkomen. Er valt op het gebied van de dienstensector, digitaal etc. immers nog heel veel winst te halen. Het grote probleem is echter de euro.

De Britten hadden last van de euro perikelen. De instabiliteit van de eurozone en het onvolkomen bestuur dempte immers de groei en daarmee de Britse export naar de EU. Doe toch je huiswerk zeiden de Britten: als je een gemeenschappelijke munt hebt moet je ook een begrotingsunie maken, anders krijg je nooit controle op het spilzieke Zuiden. Daar hadden zij natuurlijk gelijk in maar het klonk wat vreemd uit hun mond aangezien de Britten altijd kozen voor verbreding om verdieping te dwarsbomen.

De EU lidstaten waren niet in staat om een begrotingsunie tot stand te brengen. De Zuidelijke lidstaten weigerde om een Begrotingstsaar met krachtige bevoegdheden te accepteren. Het gevolg is dat de 3 procent regel regelmatig en bij sommige lidstaten zelfs structureel wordt geschonden.

Ook de arbeidsmarkthervormingen in bijvoorbeeld Frankrijk werden keer op keer verwaterd door het nationale parlement. Aangezien de hervormingen in het Zuiden vaak tegenvielen en het Noorden weigerde om de economie te stimuleren werd de ECB gedwongen om via monetair beleid de eurozone te stabiliseren.

Het gevolg is een extreem lage rentebeleid en een kwantitatieve verruiming die weliswaar de markten stabiliseerden maar tegelijkertijd het Zuiden de mogelijkheid gaf om hervormingen uit te stellen. De situatie is onbevredigend. De lage rente geeft het Zuiden lucht maar is nadelig voor de pensioenen en de spaarders in het Noorden. Het gevolg is een onvolkomen monetaire unie waarin iedereen elkaar in de houtgreep houdt.

In de geschiedenis komen monetaire unies op en gaan zij ten onder. Er is geen reden waarom die regel niet ook voor de eurozone zou gelden. De eurozone is simpelweg te heterogeen in samenstelling om in de huidige omvang eeuwig te kunnen voortbestaan. Brexit is een geopolitieke ramp maar als het de druk verhoogt om de organisatie en de omvang van de eurozone te herzien is het een blessing in disguise.