Moeten we dit wel willen?

Een week geleden werd stamhoofd Emrya Wajãpi vermoord in het Amazoneregenwoud. Gewapende mannen met goudkoorts trokken het gebied van zijn mensen in en de Wajãpi sloegen op de vlucht. Het was voor VN-mensenrechten chef Michelle Bachelet reden om haar ernstige zorgen uit te spreken. Ze riep de Braziliaanse regering op om de inheemse volken beter te beschermen.

Een treurig verhaal, maar misschien lijkt het een ver van mijn bed show. Toch valt dat wel mee. Op dit moment is de Europese Unie met Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay, de Mercosur, een handelsakkoord aan het sluiten. Met dat akkoord moet handel tussen de EU en die landen soepeler, sneller en vooral makkelijker worden. Het vergroot onze afzetmarkt en die van de Mercosur. Het dikke pak papier is al af, op 28 juni werd het gepresenteerd. Er hoeft alleen nog getekend te worden.

Op ons bord

Een van de landen waarmee het akkoord gesloten wordt is dus Brazilië. De president van dat land haalt namelijk zijn schouders op over de bloedige zaterdag van vorige week. Voor hem staat helemaal niet vast dat Emrya vermoord is. Al zou hij dat wel zijn, dan kun je je afvragen hoe erg hij het vindt. Voor Jaïr Bolsonaro zijn milieuwetten, natuurgebieden en de inheemse bevolking namelijk maar lastig.

Precies daarom is die moordzaak uit het oerwoud een misdaad is die ook op ons bord komt te liggen. De president ziet de natuurreservaten en inheemse bevolking namelijk als een rem op de groei van het land. Volgens hem wordt 50 procent van het economisch potentieel van zijn Brazilië door deze “parasieten” afgesloten. Dat zou hij graag anders zien. En dat is te merken.

Sinds Bolsonaro aan de touwtjes trekt heeft de ontbossing een vlucht genomen. De reactie van Bolsonaro was de directeur van het onderzoeksinstituut die dat nieuws aan het licht bracht te ontslaan. De Amazone en haar inwoners zitten in de hoek waar de klappen vallen. Niet alleen de VN, maar verschillende natuurbeschermingsclubs en mensenrechtenorganisaties luiden de noodklok al. Vooralsnog lijken die alarmbellen geen nut te hebben.

Mercosur-verdrag

Het is daarom niet onverstandig eens kritisch naar dat Mercosur-verdrag te kijken. PvdD-Kamerlid Esther Ouwehand deed dat deze week al. In een set kritische Kamervragen voelt ze minister Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking stevig aan de tand. Ouwehand stelt zelfs sancties tegen Brazilië voor en vraagt zich af waar voor Nederlands de grens ligt met handelspartners die natuur vernietigen.

Die vragen zijn allesbehalve gek. Wie in de dikke pakken papier duikt waar het handelsakkoord uit bestaat valt namelijk iets op. Weliswaar worden duidelijke afspraken gemaakt over handelswetgeving en toegang tot elkaars markten, toch ontbreekt er iets. In de paragrafen over “sustainability” ofwel de duurzaamheid is de taal plotseling vager. Ontbossing, klimaatbeleid en de biodiversiteit worden weliswaar expliciet als belangrijk benoemd, maar daar blijft het bij. Het is dan ook niet vreemd dat 340 organisaties en 609 klimaatwetenschappers forse kritiek hebben op het akkoord.

Veganistisch dieet

Het is een goed moment om je af te vragen: Willen we dit wel? Heel Nederland gaat de komende jaren op de schop om het land duurzamer te maken. Een operatie die ons allemaal gaat raken. Dit weekend wordt door aan het VN-Klimaatpanel IPCC verbonden wetenschappers zelfs hardop gedacht over het advies voor een veganistisch of vegetarisch dieet voor de wereld. En tegelijkertijd zouden we wel een handelsakkoord sluiten dat de ontbossing niet tegengaat maar waarschijnlijk aanmoedigt en daarmee en passant mensenrechtenschendingen in de hand werkt.

Mij lijkt het tijd om net als bij het TTIP-akkoord ook bij deze Mercosur-deal kritisch naar de inhoud te kijken. Natuurlijk zitten er talloze voordelen aan een handelsverdrag dat 800 miljoen mensen aan gaat en een kwart van de wereldeconomie beslaat. Maar misschien is het verstandig om net als Esther Ouwehand de vraag te stellen: Waar ligt voor ons de grens als het gaat om handelspartners?

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV