We zijn allemaal pubers

Voor de Tweede Kamer was het een bijzondere week. De tribunes waren leeg door Corona, waardoor het parlement het moest stellen met enkel digitale toeschouwers. Maar op de achtergrond was het ook een week waarin kritiek doorklonk over het functioneren van parlement en democratie.

Maandag hield de Kamer een hoorzitting over de vraag of rechters teveel macht hebben gekregen. Rechtsgeleerde Kinneging vond dat het evenwicht zoek is tussen regering, parlement en rechter, maar, zo zei hij ook tegen de parlementariërs: "Het meest fundamentele probleem, dat bent u! Het feit dat u teveel een appendix van de regering bent."

Verlengstuk

Door fractiediscipline en regeerakkoorden zou de Kamer teveel een verlengstuk zijn geworden van de regering. Kritiek die aansluit bij een documentaire over het Binnenhof Hart van de democratie, die deze week uitkwam. Politiek journalisten Kees Boonman en Charlotte Nijs geven daarin een interessant kijkje achter de schermen in politiek Den Haag.

De film zit vol stevige opmerkingen over de staat van ons staatsbestel. Johan Remkes, de voorzitter van de staatscommissie parlementair stelsel (en nu waarnemend burgemeester van Den Haag), vindt het maar niks dat Kamerleden steeds meer een 'verlengstuk zijn van de afdeling voorlichting'.

Ook voormalig D66-leider Alexander Pechtold doet in de film een kritische duit in het zakje. Als Boonman hem vraagt naar de toestand van ons politieke stelsel, diagnosticeert Pechtold: ''Een stevige griep, maar niet ongeneeslijk." De Tweede Kamer is volgens hem teveel bezig met "onderwerpen die er vandaag toedoen, maar niet op de lange termijn".

De pers

Aan het eind van de film kijken Boonman en Pechtold uit over het Binnenhof, zittend bij de Hofvijver. Pechtold is dan al uit de politiek en waagt zich aan een analyse die hij als politicus niet wilde maken: "De journalistiek. Dat is ook een deel van het probleem. (...). De journalist die voor waarschijnlijk steeds minder geld hier maar met die microfoon moet gaan rondhollen."

Al die kritiek heeft één ding gemeen: vluchtigheid. Media moeten strijden om elke kijker, lezer en luisteraar en de politiek om elke kiezer, vaak via die media. Het vertrouwen van een vaste aanhang is dus niet meer vanzelfsprekend. Snelle, maar oppervlakkige analyses en stevige soundbites zijn daardoor nodig om 'te scoren'. Maar bestuur je daarmee ook een land?

Democratisering

In zekere zin zijn we daarmee tegelijk democratischer dan ooit. Omroepen, vakbonden en partijen hebben minder automatisch gezag en vertrouwen bij de eigen achterban. Daardoor moeten zulke organisaties en hun leiders, de elite, steeds directer hun oren laten hangen naar de burger onder hen. Die bepalen dus steeds meer.

De architect van onze parlementaire democratie, Thorbecke, voorzag ook dat het parlementair stelsel 'gelijkheid vordert'. Democratie werkt als een emancipatiemachine, waarin groepen die zich ongehoord of slecht vertegenwoordigd voelen een plek krijgen. Net zolang totdat iedereen een stem heeft en bij wijze van spreken 'aan tafel zit'.

Gezag

Die grotere gelijkheid zet gezag en autoriteit onder druk. Daardoor kan die ook niet zonder verantwoordelijkheid. Als leiders minder ruimte hebben om te bepalen wat goed is vóór ons, dan valt die taak steeds meer toe aan onszelf. Het is als volwassen worden. Wennen dus, die democratische puberteit.

Joost Bekendam is politiek redacteur van De Nieuws BV.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.