Regeren met een zachte g

Slapstick

Déja vu. Wie denkt er niet aan de aanloop naar het beruchte gedoogkabinet Rutte I, waarin de PVV van Geert Wilders de rol van bad guy speelde? Het kabinet dat tot stand kwam na het inmiddels historische en chaotische CDA-congres, met die hilarische slapstick rond de stembriefjes en slecht geacteerde geloofsbelijdenis van Camiel Eurlings.

Wie verder terugkijkt in de geschiedenis realiseert zich dat slappe knieën, bigotterie en hypocrisie al veel langer behoren tot de kernwaarden van de christendemocratische politiek.

Bolkestein

In de jaren '90 van de vorige eeuw doorbrak VVD-leider Frits Bolkestein een taboe. Bij verschillende gelegenheden liet hij zich kritisch uit over migranten en moslims, en hamerde hij op de Nederlandse waarden die door deze groepen bedreigd zouden worden.

Dat er nu binnen de VVD nauwelijks protesten tegen samenwerken met Forum klinken is dus niet zo vreemd, de partij heeft een traditie van flirten met het populisme. Want zo interpreteerde men Bolkesteins uitlatingen indertijd. Hij geldt nu als visionair binnen die partij (en vaak ook daarbuiten), maar 25 jaar geleden was dat heel anders.

Keurige man

Zijn opmerkingen schoten Hanja Maij-Weggen in het verkeerde keelgat. De toenmalige Europese voorvrouw van het CDA vergeleek Bolkestein tijdens de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen in 1995 met de extreem-rechtse Vlaams-Blok-leider Filip de Winter, "op het oog ook zo'n keurige man", en binnen het CDA liep de discussie weer eens hoog op.

Twee kampen, net als nu: een principiële vleugel, die rept van Bijbelse begrippen als rentmeesterschap en naastenliefde, en een wat praktischere, die bang is voor kiezers die naar rechts trekken. Maij is overigens consequent: haar naam prijkte vorige week onder de oproep van CDA-prominenten om niet te gaan samenwerken met de partij van Baudet.

Het debat werd grimmiger toen een andere CDA-Europarlementariër, Arie Oostlander, Bolkestein op de radio vergeleek met Hans Janmaat. Voor de jongere lezer: Janmaat was de ietwat pathetische kopman van de Centrum Democraten, een partij die toen fascistoïde werd genoemd, maar die inmiddels door Wilders en Baudet met speels gemak rechts is ingehaald. De praktische CDA-vleugel vond Oostlander veel te ver gaan, en wilde dat hij zijn excuses aanbood aan de VVD-leider.

Oudoom

Een overeenkomst met vandaag: de leiding van het CDA bleef oorverdovend stil. Partijvoorzitter Hans Helgers, inmiddels al lang vergeten, weigerde zich uit te spreken. De huidige voorzitter Rutger Ploum is al vergeten terwijl hij nog in functie is. Ook een prestatie.

En nóg een overeenkomst, de toenmalige fractievoorzitter in de Tweede Kamer heette Heerma, net als de huidige. De (het?) christendemocratische appel valt blijkbaar niet ver van de boom.

Ik ken weinig politici zo aardig als Enneüs Heerma (die in 1999 overleed). Wanneer je bij hem op bezoek moest voor een interview of voorgesprek, in zijn statige gelambriseerde fractieleiderskamer aan het Binnenhof, met de Perzische kleedjes op tafel, had je het gevoel dat je bij een vriendelijke oudoom op de thee was, die niets liever had dan dat je wat vaker gezellig langs zou komen. En die vriendelijke oudoom suste de zaak. Hij kalmeerde Maij en Oostlander. Over excuses aan de VVD werd nimmer meer iets vernomen.

Misschien hoopt zoon Pieter dat het deze keer ook met zo'n sisser zal aflopen. Toch brandt de vraag waarom het christendemocraten niet lukt om afstand te houden van populisten, van griezels als de Hongaarse dictator Orban, met wiens partij het CDA in Europa één fractie vormt. Of van Baudet, die zijn kersverse Brabantse coalitiepartner rekent tot de "cultuurmarxisten die Nederland willen vernietigen".

"Dat nooit weer"

Het antwoord ligt niet in het succes: In 1995, na "de affaire-Maij", verloor het CDA de Provinciale Statenverkiezingen. In 2012, na de val van het PVV-kabinet, raakte het CDA meer dan een derde van zijn zetels kwijt. "Dat nooit weer", verzuchtte toenmalig leider Buma.

En nu dan tóch weer. Blijkbaar is de lokroep van het pluche te verleidelijk, zijn dertig zilverlingen onweerstaanbaar. Dat het zich allemaal afspeelt in het katholieke zuiden (er bestaat ook een samenwerkingsvariant in Limburg) doet je terugdenken aan de tijd dat er binnen het CDA veel te doen was over de "bloedgroepen", de katholieke en protestante partijen die fuseerden tot het huidige Appèl.

CDA-oprichter Piet Steenkamp bekende ooit in een interview: "Het eigen geweten is bij ons katholieken niet voldoende ontwikkeld." Deze week bleek dat hetzelfde opgaat voor het geheugen.

Wim van Klaveren werkt voor De Nieuws BV.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.