Industrie heet hangijzer in partijplannen

Hoewel klimaat een belangrijk onderwerp is in de verkiezingsprogramma’s, blijft het tijdens de campagne opvallend stil. En dat terwijl Nederland dreigt de afgesproken klimaatdoelen niet te halen. Het Planbureau voor de Leefomgeving noemt het "hoogst onwaarschijnlijk" dat de afgesproken reducties in uitstoot worden gerealiseerd.

Partijen verdeeld over industriebeleid

Partijen verschillen sterk in hun plannen voor de klimaataanpak, vooral als het gaat om de industrie. "Het politieke midden wil de industrie behouden, maar wel onder strikte verduurzamingseisen. Links wil vervuilers dwingen te vergroenen, terwijl rechts vreest dat streng klimaatbeleid bedrijven uit Nederland zal jagen", aldus Keppel.

Onderzoeker Boris Schellekens van onafhankelijke economische kenniscentrum SOMO benadrukt dat ingrijpende veranderingen noodzakelijk zijn, maar dat er niet gekozen hoeft te worden tussen de industrie óf het klimaat. Dat er binnen de industrie wel harde keuzes gemaakt moeten worden om de klimaatdoelen te behalen, is echter een feit. Volgens Schellekens valt de industrie op te delen in twee categorieën.

Verschillen binnen industrie

De basisindustrie vormt het fundament van de industriële productie. Hieronder vallen producenten van staal, olie, kunstmest en chemische stoffen. Deze sectoren verbruiken samen zo’n 36 procent van alle Nederlandse energie, maar zorgen voor relatief weinig werkgelegenheid. Daartegenover staat de maakindustrie. Die gebruikt onder anderen grondstoffen van de basisindustrie om producten te maken zoals of tanks. Deze sector voegt meer waarde toe, verbruikt minder energie en biedt vaak meer werkgelegenheid.

"Een deel van de basisindustrie zal kunnen verduurzamen, een deel opnieuw opkomen in andere vormen, en een deel simpelweg verdwijnen." Dat laatste is volgens Schellekens geen ramp, maar onvermijdelijk: "Vasthouden aan het idee dat we de hele industrie willen behouden zoals die nu is, klopt gewoon niet."

Terwijl landen als Zweden, met veel duurzame waterkracht en eigen ijzererts, betere voorwaarden hebben voor de energie-intensieve basisindustrie, kan Nederland zich richten op de maakindustrie. Zo ontstaat ruimte voor een duurzamere economie die minder energie vraagt maar meer waarde creëert.

Vervuilers laten betalen

Onder andere GroenLinks-PvdA schrijft, net als andere partijen aan de linkerflank van het politieke spectrum, dat de vervuilende industrie meer moet gaan betalen voor haar uitstoot. "De beruchte CO₂-heffing komt in bijna elk verkiezingsprogramma terug", zegt Keppel. Partijen verschillen echter sterk in hun aanpak: sommige willen fossiele subsidies afbouwen en een ‘echte prijs’ invoeren voor CO₂-uitstoot. De opbrengst van een nationale CO₂-heffing kan in vier jaar oplopen tot 250 miljoen euro. Dat bedrag is bescheiden, maar kan een grote impact hebben als het wordt gebruikt om een duurzame industrie te stimuleren.

Rechtse partijen zoals VVD en BBB waarschuwen dat zulke maatregelen bedrijven uit Nederland zullen verdrijven. Volgens Schellekens is die angst echter overtrokken: "Ook in Europa komt er een vergelijkbare CO₂-heffing. Als een bedrijf hier niet winstgevend kan produceren, lukt dat elders straks ook niet meer. De Nederlandse heffing zorgt er alleen voor dat verduurzaming sneller begint."

Investeren in duurzame infrastructuur

Sommige partijen willen nog een stap verder gaan. D66 pleit bijvoorbeeld voor een Nationale Investeringsbank die grote duurzame projecten moet financieren – van warmtenetten tot versterking van het elektriciteitsnet. "Dat zijn de hedendaagse Deltawerken", zegt Schellekens. "Niemand vroeg zich af: is dat duur? Want iedereen besefte: al die overstromingen, dát is pas duur. De kosten van niets doen zijn veel hoger dan de investeringen. Klimaatbeleid kost niet alleen geld; het bespaart ons op de lange termijn miljarden aan klimaatschade."