Feit of Fictie: 'Met fotografie zijn oorlogen begonnen en met fotografie zijn oorlogen gestopt'

Daarvoor gaan we eerst even terug naar Aya Musa. Die geeft in Radio EenVandaag uitleg bij de uitspraak: "Mijn uitspraak was meer een beeldschets die je niet letterlijk kan nemen. Foto's hebben wél een sturende invloed gehad op het verloop van een conflict, maar je kan niet zeggen dat er één foto is die een conflict heeft beëindigd."

'Foto Napalmmeisje bracht schokgolf teweeg'

Foto's hebben dus invloed, de vraag is hoeveel. Die invloed is onder meer terug te zien na de foto van de 3-jarige Aylan. De jongen vluchtte met z'n familie uit Syrië en overleefde dat niet. Hij spoelde aan op het strand in Turkije. Die foto werd hét beeld van de crisis en beïnvloedde de publieke opinie sterk. "Die foto heeft de vluchtelingenproblematiek niet gestopt, maar heeft wel de publieke opinie een bepaalde kant op gestuurd", zegt Musa.

Volgens oorlogsfotograaf Eddy van Wessel hebben beelden ook invloed. "Maar dan is het niet zo zozeer op de oorlogshandelingen, maar meer op de impact op een bevolking. Als je bijvoorbeeld denkt aan het Napalmmeisje, uit de Vietnamoorlog, dat is absoluut wel een beeld wat een schokgolf teweeggebracht heeft. En dat zijn wel belangrijke foto's, vind ik zelf."

Irak-oorlog

Toch is er één foto die een belangrijke rol speelde in de start van een oorlog. "Dat was toen de Amerikaanse overheid in 2003 aan de VN foto's liet zien van satellietbeelden, waaruit zou blijken dat Saddam Hoessein chemische wapens aan het ontwikkelen was. Later bleken die foto's flauwekul, maar ze waren toch een kickstart voor de definitieve legitimering voor een aanval op Irak", zegt Aya Musa.

Zorgt fotografie ook voor het einde van een oorlog? Dat is lastig te zeggen, vertelt Eddy van Wessel. "Laten we wel wezen: de meeste oorlogen zijn politiek gestuurd en die politiek komt pas in beweging als er genoeg tegengeluid is. En dan zie je wel dat publieke verontwaardiging daar een factor in speelt."

'Overschatting van kracht van fotografie'

Toch vindt niet elke oorlogsfotograaf dat beelden verandering brengen. "Ik vind het een enorme overschatting van de kracht van fotografie", zegt Teun Voeten. Al 30 jaar fotografeert hij oorlogen over de hele wereld. "Media hebben invloed op beleid, maar oorlogen zijn ontzettend complexe fenomenen. Ik heb zelf niet het gevoel dat mijn foto's ook maar iets hebben bijgedragen, noch tot oorlog, noch tot wereldvrede."

Vanuit zijn eigen ervaring ziet hij ook dat er weinig verandert na zijn reportages. "Ik ben de laatste jaren veel bezig met drugsgeweld in Mexico. Executies, moorden, massagraven... En Nederland blijft even hard door snuiven. Mensen zien een verschrikkelijk beeld, knipperen met hun ogen en slaan de bladzijde weer om."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.