Elma Čavčić: 'De grijze wolk rondom 11 juli' - 30 jaar na de genocide in Srebrenica

Čavčić vindt het belangrijk dat er vanuit de Bosnische gemeenschap wordt gepraat, door de Bosnische community. En dat is precies de groep die te horen is in de multimediale tentoonstelling. In portretten, een podcast en korte documentaires worden de verschillende verhalen over de levens van Bosnische Nederlanders toen en nu verteld. De aandacht is vaak vooral gericht op de betrokkenheid van Nederland bij de mislukte vredesmissie en de rol van Dutchbat. Maar de verhalen van de eerste en tweede generatie overlevenden blijven onderbelicht. Dat gold ook voor het verhaal van Elma. Toen ze jong was, hoorde ze weinig over haar Bosnische familiegeschiedenis. "Ik moest het doen met de kruimels die ik te horen kreeg als Bosnische vrienden van mijn ouders over de vloer kwamen", zegt Čavčić.

Grijze wolk

Soms vergaten haar ouders dat Elma en haar broer in de ruimte waren wanneer er biertjes gedronken werden en het verleden op tafel werd gebracht door de volwassenen. "Wij veranderden in meubelstukken en pas later realiseerden ze dat wij erbij waren." Zo hoorde ze op haar elfde dat haar vader gemarteld werd toen hij in een kamp opgesloten zat. Het effect van de genocide en de ervaringen van haar ouders, resulteert erin dat er rond 11 juli altijd een soort "grijze wolk binnen onze familie" ontstaat, zegt ze. Ze vervolgt: "Dat is bij meer families het geval uit Bosnië. Je voelt een bepaalde zwaarte binnen het gezin waar niet over gesproken wordt." Op 11 juli 1995 nam het Bosnisch-Servische leger de VN-safe area Srebrenica in en vermoordde vervolgens 8.372 mannen en jongens. De genocide in Srebrenica geldt als de grootste oorlogsmisdaad op Europese bodem sinds de Tweede Wereldoorlog.

Beschermen

Andere dingen waaruit de Bosnische Nederlandse merkt dat haar familie een donkere geschiedenis heeft, is door het 'hoarden' van eten. Tijdens de genocide was er 3,5 jaar voedselschaarste. Ook raakt de huidige stand van zaken in de wereld, zoals in Gaza, haar diep. Haar familie is bijvoorbeeld goed voorbereid op noodgevallen. Ook wil men elkaar beschermen, door elkaar niet 'op te zadelen' met hun zorgen. Ze vraagt haar ouders wel naar details over de oorlog voor haar kunst, dat helpt bij het verwerken. Een tijdje had ze ook last van paniekaanvallen, iets dat volgens haar vaker voorkomt in de Bosnische gemeenschap. De familie Čavčić heeft een leven opgebouwd in Nederland. In zekere zin wil Elma loskomen van de oorlog, maar het is ook een groot deel van haar. Vandaar de tentoonstelling en haar sinistere kunstwerken.

De wisselexpositie is tot en met 26 oktober 2025 te beleven in Nationaal Monument Kamp Vught.