Het nucleaire geheim van Israël

“Formeel weten we niets”, vertelt Midden-Oostenredacteur van NRC en voormalig Israël-correspondent Derk Walters bij OVT. “Maar er zijn natuurlijk allerlei instituten in de wereld die gewoon goed monitoren wie er kernwapens heeft. En een gezaghebbend instituut zoals het CPB in Zweden schat in dat Israël wel degelijk over tachtig of negentig kernkoppen beschikt.” Ook uit data van de Federation of American Scientists blijkt dat Israël het enige land is in het Midden-Oosten met een nucleair wapenarsenaal. “Je zou het een publiek geheim kunnen noemen,” aldus Walters. “Ze bevestigen noch ontkennen dat ze nucleaire capaciteiten hebben.”

Vijanden afschrikken

Israël voert bewust een strategie van ‘nucleaire ambiguïteit’, een term die vaker opduikt in defensiekringen. “Ze bevestigen noch ontkennen dat ze kernwapens hebben,” legt Walters uit. “Daardoor kunnen ze enerzijds vijanden afschrikken, en anderzijds ontlopen ze internationale verplichtingen. Als je toegeeft dat je ze hebt, moet je je aan allerlei regels houden – en daar heeft Israël geen belang bij.” Het land heeft het Non-Proliferatieverdrag niet ondertekend en laat nauwelijks inspecteurs toe tot nucleaire installaties. Een strategie die contrasteert met het harde optreden tegen Iran, dat wél onder toezicht staat.

De oorsprong van het nucleaire programma gaat terug tot de jaren ’50, toen Frankrijk Israël hielp bij het opzetten ervan. “De Fransen zagen in Israël een bondgenoot en een manier om macht te balanceren in de Koude Oorlog. Ze dachten: deze jonge staat, ontstaan uit de Holocaust, moet zichzelf kunnen verdedigen,” aldus Walters. Later nam de VS de rol van bondgenoot over, met een stilzwijgende afspraak tussen president Nixon en premier Golda Meir: zolang Israël niets toegeeft, hoeft Amerika niets te veroordelen.

Barsten in de diplomatie

Toch barst het af en toe door het diplomatieke oppervlak heen. Een Israëlische minister dreigde in een interview met een kernbom op Gaza, maar werd snel teruggefloten. Volgens Walters worden zulke uitspraken bewust uit de openbaarheid gehouden, maar ze tonen hoe precair de situatie is geworden. “Wat je nu natuurlijk nog steeds wel ziet, is dat dat Israël in de hoofden en harten van westerse politieke leiders toch een soort uitzonderingspositie geniet,” stelt Walters. Met een extreemrechtse regering onder Netanyahu en een instabiel Midden-Oosten is het de vraag of de strategische stilzwijgendheid over kernwapens nog houdbaar is. “Ik denk dat het Westen op dit moment Netanyahu niet kan controleren in wat hij allemaal doet, we zien ook echt agressieve aanvallende acties. Het is natuurlijk niet gezegd dat daar meteen ook kernbommen bij zullen worden ingezet, maar als je het van andere landen een risico vindt zou je natuurlijk vraagtekens kunnen plaatsen bij dat Israëlische kernwapenprogramma.”