10 miljoen mensen werken in slaafse omstandigheden voor onze consumptie; 'het is de norm'

Schenderling zag een paar jaar geleden de tv-serie Genaaid van de EO over de kledingindustrie. Hierin was te zien dat in bijvoorbeeld Bangladesh en India mensen als moderne slaven werken om onze kleding te maken. Hij wilde weten hoeveel mensen dit wereldwijd waren, ook in andere sectoren, maar kon het nergens vinden. Toen is hij het maar zelf gaan uitrekenen.

Hij deed dit aan de hand van een nieuwe database. "Daarin kun je de toegevoegde waarde van producten helemaal traceren tot in het land van oorsprong. Als je chocolade koopt, dan heeft daar een cacaoboer aan gewerkt, maar ook een distributeur, een chocoladefabriek, een detaillist. Als je dat verdeelt in partjes kun je precies nagaan waar de toegevoegde waarde vandaan komt en dan kun je uitrekenen hoeveel mensen in niet-Westerse landen eraan gewerkt hebben."

De berekening werd gerepliceerd door economen van de Universiteit Groningen en die kwamen ook tot ongeveer 10 miljoen.

Fairtrade is niet genoeg

De kledingindustrie bleek niet de grootste boosdoener, vertelt Matthias Olthaar, lector vitale economie, die onderzoek deed in Ethiopië en Ghana. "Het gaat om heel veel producten, met grondstoffen die we hier niet hebben. Bijvoorbeeld tropische gewassen: sesamzaad wat op je boterham zit, cacao, koffie, thee", vertelt hij. Als je dat koopt, is de kans groot dat er mensen onder dramatische omstandigheden met lage lonen hebben gewerkt, vertelt hij.

Fairtrade-producten kopen heeft niet veel effect, vertelt Olthaar. "Fairtrade slaagt er - in alle eerlijkheid - niet om de problemen op te lossen. Je ziet dat bedrijven die Fairtrade-gecertificeerd zijn, nog steeds mensen in dienst hebben die onder slechte omstandigheden werken. Dat betekent een laag inkomen, geen doorbetaling bij zwangerschap, maar ook blootstelling aan schadelijke bestrijdingsmiddelen die leiden tot geboorteafwijkingen en onvruchtbaarheid", aldus Olthaar.

Maar wat kun je dan wél doen in de supermarkt? Producten uit Europa kopen, vertelt Schenderling. Dan weet je het in ieder geval zeker dat er geen mensen onder dramatische omstandigheden voor je hebben gewerkt. Maar ook de politiek moet in actie komen, vinden de economen: "Op dit moment is er wetgeving die in de kinderschoenen staat die bedrijven verplicht om de hele keten transparant te maken", vertelt Schenderling.