TNO-baas: nieuwe economie komt niet van de grond, pensioenfondsen moeten investeren in start-ups

Volgens Tjin-A-Tsoi dreigt onderzoek en ontwikkeling uit Nederland te verdwijnen doordat de industrie de deur achter zich dichttrekt. Dit jaar verdwenen al meerdere industriële bedrijven uit Nederland, waaronder grote spelers als SABIC en LyondellBasell, door hoge kosten en structurele marktproblemen. De industrie jaagt ontwikkeling aan, zegt de TNO-baas.

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen roept hij de politiek op om maatregelen te nemen om een verdere exodus te voorkomen. "Je moet ervoor zorgen dat bedrijven het aantrekkelijk vinden om in Nederland te investeren en niet vertrekken. De de-industrialisatie is echt heel slecht voor Nederland en de werkgelegenheid, maar ook de research en development verdwijnt mee."

Nieuwe economie komt niet van de grond

Het is niet erg als een deel van de industrie verdwijnt, zolang daar maar iets voor in de plaats komt. Juist de ontwikkeling van een nieuwe economie komt niet goed op gang, zegt de TNO-voorman in het radioprogramma Sven op 1 Zomereditie. "Als je als land in staat bent om te herindustrialiseren door nieuwe sectoren te ontwikkelen, door de start-up- en scale-up-keten goed op gang te brengen, dan zou dat potentieel de oude economie kunnen vervangen. Maar laat dat nou net een zwak punt van Nederland zijn."

Lang kende Nederland nauwelijks start-ups, terwijl die in de VS al sinds de jaren 60 groeiden. "Tot 2000 was het zo: als je afstudeerde, ging je werken bij een groot bedrijf zoals Shell, Philips of DSM. Onze samenleving was ingericht op stabiliteit en continuïteit van bedrijven. Liever geen faillissementen. Dat is niet goed voor een innovatieve economie."

"In de jaren 60 ontstond in Amerika het venture capital, avontuurkapitaal. 'We gaan iets heel raars doen, stoppen er wat geld in en de meeste dingen mislukken, maar als het lukt zijn we binnen.' Die manier van denken zit nog niet in ons economisch systeem."

Nederland kent inmiddels wel start-ups, maar: "We hebben als samenleving niet goed nagedacht over de vervolgstap. Hoe groeit een start-up door naar de volgende fase? Daar hoort met name dat avontuurkapitaal bij."

Pensioenfondsen

Hij vindt dat pensioenfondsen hierin zouden moeten investeren. "We hebben in Nederland grote schulden bij de overheid en in de private sector, maar ook enorm veel kapitaal, vooral in pensioenpotten. Het gaat om 1,7 biljoen euro, waarvan een groot deel in het buitenland wordt geïnvesteerd en slechts zo’n 5 procent in Nederland. Van dat deel gaat veel minder dan in de VS naar avontuurkapitaal."

"Ja, je moet als pensioenfonds prudent zijn", begrijpt Tjin-A-Tsoi. "Tegelijkertijd kan dat door een klein deel van je portefeuille toe te wijzen aan venture capital, want het levert goed rendement op. Het kan heel eenvoudig, zonder dat je prudentie overboord gooit. In de VS wordt twee procent van het pensioenkapitaal hierin geïnvesteerd. Dat zou in Nederland gigantische bedragen opleveren."

Pensioenfondsen zijn op zoek naar rendement, maar volgens Tjin-A-Tsoi voorkomt een "bepaalde economische orde" dat ze durven te investeren in start-ups. "Dat maakt dat het best een tijd kan duren" voordat die investeringen daadwerkelijk plaatsvinden, vreest hij.

Nederland ingehaald

Die tijd is er niet. Het buitenland heeft Nederland in rap tempo ingehaald. "Vroeger hadden bedrijven weinig uitwijkmogelijkheden. Dat is niet meer zo. Je hebt uiteraard de VS, maar ook Azië waar gigantisch wordt geïnvesteerd, het Midden-Oosten dat zich voorbereidt op een post-olie-economie, en Zuid-Amerikaanse landen die zich beginnen te roeren."

"Voor de Tweede Wereldoorlog had je het bij industriële grootmachten over Noordwest-Europa en Amerika. Dat is al lang niet meer zo. En dat is een groot probleem", aldus Tjin-A-Tsoi.