Arnon Grunberg verliest zijn waardigheid in het circus

Eer en waardigheid

Grunberg doet in de piste dingen die hij daarbuiten niet zo snel zou durven. "Ik doe het gecontroleerd op verzoek van de regisseur." In het circus zit ook een element van spot, aldus de schrijver. "Het is eigenlijk wel heerlijk om je waardigheid te verliezen."

Om dat te illustreren citeerde de circusregisseur tegen Grunberg uit een opera van Verdi: "Eer en waardigheid, wat heb je eraan? Je kunt je er niet mee voeden of mee warm houden, dus kun je het maar beter verliezen."

Ondergedompeld

De schrijver, essayist en columnist gaat vaker 'embedded', of ondergedompeld in een voor hem nieuwe omgeving. Hij draait zo veel mogelijk mee met het leven daar. Eerder liep hij een tijd lang mee met het Nederlandse, maar ook het Amerikaanse leger. Hij verbleef tien dagen in een gesloten jeugdinstelling, liep mee in een psychiatrische kliniek en werkte als 'kamermeisje' in een Beiers hotel.

Gesloten cultuur

Het circus is een subcultuur die hem al jaren fascineert, maar veel circussen hadden geen zin om een buitenstaander toe te laten. Een buitenstaander die het liefste ook nog zou willen meedoen in de voorstelling. "Het is een gesloten cultuur," vertelt Grunberg, "ze noemen mensen van buiten het circus burgers."

Het is ook een wereld met een bijzondere hiërarchie, ontdekte hij. Zo hebben circusartiesten waarvan de familie al generaties lang bij het circus zitten een hogere status. "Een soort adel," aldus Grunberg.

'Ook al heb je pijn, je blijft lachen'

Het Zanzara Circus, dat dit jaar is neergestreken op het Westergasterrein in de hoofdstad, is wat minder traditioneel. "Het is ongelofelijk hoe snel ze me geaccepteerd hebben", zegt Grunberg. Iedere keer weer als hij ergens embedded ging moest hij wennen. Ook aan het kamperen op het circusterrein. "Maar dan loop je maar even tien minuten naar een douche. Het wordt snel routine en dan denk je: zo kan het ook."

Het meest bijzonder vond Grunberg de mentaliteit van de artiesten. Er gaat namelijk wel eens wat mis, hoog bovenin de ring, of een acrobaat blesseert zich. Grunberg: "Toch is de ethiek dat de voorstelling doorgaat. Ook al heb je pijn, je blijft lachen."