Van oranjekoek tot dúmkes: Friesland kent een rijke baktraditie

Oranjekoek

Bij praktisch elke sociale gelegenheid in Friesland krijg je oranjekoek. Allereerst een kleine opheldering: oranjekoek is niet oranje. De koek is roze. De naam dankt zij aan de oranjesnippers die in de koek zitten. "Gekonfijte sinaasappelsnippers", legt Betty uit. "Dat maakt het nog net iets zoeter en geeft een hele lekkere smaak aan de koek. De bovenkant is altijd opgespoten met slagroom of botercrème. Vroeger was dat laagje wit, tegenwoordig is het roze.

Er bestaan hele stammenstrijden over de vraag of het met slagroom of botercrème moet zijn. "Dat hangt heel erg van de bakker. Het is een kwestie van smaak. Ikzelf bezie het vrij praktisch, als je met die koek nog helemaal van Friesland naar Den Haag moet, kun je beter botercrème nemen, dat blijft dan wat beter. Maar als je het meteen opeet kan het net zo goed slagroom zijn.

Vanillestaafjes

Een vanillestaafje is roze koek in de vorm van een driehoek. Het is een cakeje. "Een een heel kwetsbaar cakeje: hij komt uit een blikvorm uit de oven en dan moet je hem voorzichtig neerleggen om te koelen." Daarna bestrijk je de cake met het kenmerkende roze laagje. Dat laatste was vroeger jarenlang de taak voor Betty in de bakkerij waar zij een bijbaantje had. "Ik heb eindeloos roze laagjes staan smeren op vanillestaafjes., Soms brak er een, dat was niet zo jammer, want die kon je dan opeten."

Anijs en kaneel

Anijs is een smaak die je vaak tegenkomt in de Friese bakkerij. "Dat komt denk ik ook echt wel door de medicinale werking ervan", vertelt Betty. "Het is echt een kraamproduct ook." Ook kaneel is graag geziene smaakmaker. "De ene bakker bedient zich er kwistig van, de andere juist wat minder, zo kun je ook mooi je eigen signatuur in smaak opbouwen.

De nuchterheid van de Friese bakkers is hierbij opvallend volgens Betty. "De bakker zeggen, als je van kaneel houdt voeg je lekker kaneel toe, vind je het niets dan doe je dat niet. Ze zijn niet zo streng in de leer."

Vers suikerbrood

"Vers suikerbrood", dat mist Betty het meest uit Friesland nu ze in Amsterdam woont. "Dat moesten we altijd druipend van de suiker op de toonbank zetten. Die geur die daar vanaf kwam. Binnen no time was het dan uitverkocht. Soms kwamen de mensen een half uur later al terug:
'het is al op, heb je nog wat?' Heerlijk! En vooral als het net uit de oven is dus." Als je dat thuis maakt, waar je ook woont, "ben je even weer terug in Friesland."