Thomas Sankara is een icoon in Afrika. Waarom spreekt hij zo tot de verbeelding?

Het is 10 januari 1983. Op een heet stoffig plein in Ouagadougou, de hoofdstad van Burkina Faso hebben duizenden mensen zich verzameld. Wanneer een militair met een rode baret naar voren stapt stijgt er gejuich op. Mensen steken revolutionair hun linker vuist omhoog. De man met de baret is Thomas Sankara, hij is enkele uren daarvoor via een staatsgreep aan de macht gekomen.

Na vier jaar werd Sankara door een volgende militaire coup uit de macht gezet, waarbij hij door zijn tegenstanders werd vermoord. Hoewel hij vijfentwintig jaar geleden overleed, is hij nog lang niet in de vergetelheid geraakt. Sankara heeft in Afrika een iconische status.

Regeerstijl

Sankara viel meteen op door een sobere regeerstijl waarbij hij zelf het goede voorbeeld gaf. Zo halveerde hij het loon van alle ministers en hogere ambtenaren. Alle overheidslimousines werden verkocht. De kabinetsleden konden ook wel per fiets naar hun ministerie. Elke vrijdag moest de hele ambtenarij werken op het veld. Sorghum oogsten of bielzen sjouwen bij de spoorlijn.

Sankara pakte corruptie aan en maakte zich sterk voor een Afrikaans zelfbewustzijn, hij pleitte voor vrouwenemancipatie en nam maatregelen ter bestrijding van armoede en werkeloosheid.

In hoeverre klopt het Messianistische beeld?

Zijn regime leek in de korte tijd die het had, vruchten af te werpen. Binnen twee jaar was de hongersnood omgezet in overproductie. In bijna elk dorp verrees een school en een gezondheidscentrum. En er werden tien miljoen bomen gepland in dit Sahelland. Geen wonder dat Sankara, een lange, mooie man, een iconische status heeft bereikt.

Maar in hoeverre klopt dit bijna Messianistische beeld van Sankara? Sankara kwam via een staatsgreep aan de macht. Onder zijn regime zijn ook mensen verbannen. Volgens ontwikkelingswerker Laureys zijn er mensen in de gevangenis terecht gekomen omdat ze hem durfden tegen te spreken. "Hij was natuurlijk een militair. Hij is via een militaire coup aan de macht gekomen. En hij was ook denk ik niet mals; onder zijn regime was geen democratie."

Hoe komt het dan dat Sankara nog altijd zo populair is? Is een man als Sankara Afrika's hoop in bange dagen, nu in veel landen corruptie en geweld welig tieren en jihadisten grote delen van de Sahel hebben bezet? Verdient dit politieke model van een sterke leider die soberheid en eerlijkheid voorstaat, de voorkeur boven een meerpartijenstelsel?

Het sprookje van Sankara eindigde zoals het begon

Een nieuwe staatsgreep beëindigt het sprookje. Nota bene gepleegd door zijn beste vriend en medestrijder Blaise Compaore, die na deze moord zelf op de presidentszetel plaatsnam om er 27 jaar op te blijven zitten.

Sankara speelde met Blaise in de jaren zeventig in een bandje dat redelijk bekend was in Burkina Faso: Tout a Coup Jazz. Sankara speelde er gitaar, Blaise zong. De voormalige drummer van de band, Tonton Robert, vertelt in de documentaire hoe hij met Sankara Fidel Castro in Cuba bezocht. Hij vertelt ook over zijn moeilijke positie: na de moord werd hij meerdere malen uitgenodigd in de paleistuin bij president Compaore die hun gezamenlijke jeugdvriend had vermoord.