Niki de Saint Phalle beet zich vast in het leven

Kunst als verwerking

Niki de Saint Phalle verhuist begin jaren ’50 met haar man en jonge dochter van Amerika naar Parijs. Ze wil loskomen van haar jeugd en familie, maar wordt ondanks de fysieke afstand mentaal nog steeds gekweld. Ze komt zelfs in een psychiatrische instelling terecht. Daar ondergaat ze heftige therapieën, maar begint er ook met het maken van kunst: haar uiteindelijke vorm van traumaverwerking. "Eigenlijk alles wat zij in het begin heeft gemaakt qua werk, is bijna een soort voorspelling geweest voor wat ze later in haar carrière is gaan maken", vertelt Cathelijne Blok.

Haar ongelukkige jeugd en het misbruik door haar vader vormden het leven en werk van De Saint Phalle. "Wat ze van huis uit heeft meegekregen: de vrouw moet er zijn voor het gezin, die moet eigenlijk dienen aan de man. Die vooroordelen, die stereotypering, dat legde zij vast. Daarna, zie het als een soort verwerking, is ze de vrouw meer gaan vieren. Die woede en angst uit haar jeugd sloegen over naar een viering, naar het er mogen zijn."

Ruimte terugpakken

Mannelijke kunstenaars bepaalden destijds het kunstdomein. Toch wist De Saint Phalle haar plek te veroveren in die mannenwereld en koos hierin voor zichzelf en haar carrière. Ze liet haar kinderen achter en brak daarmee met de traditionele rol die van haar verwacht werd. "Zij was de enige vrouw die bij de nouveau realisten zat. En werd door de kunstenaars toen wel echt omarmd."

Blok werkt aan een boek over kunst en mentaal welzijn. De Saint Phalle krijgt daarin een plek: "Ik vind het echt een kunstenaar, een vrouw, die zich heeft vastgebeten in het leven. En dat heeft gedaan met haar kunst, maar daarmee ook een blijvende plek heeft gecreëerd. We kunnen er allemaal nog van genieten, ernaartoe gaan, het zien. En daarnaast ook nog tijdens haar leven die strijd aan is gegaan: ze wilde laten zien hoe we er samen iets van kunnen maken."