De expliciete sociale mediastrategie van de Oekraïense geheime dienst

De aanleiding voor het gesprek over het sociale mediagebruik van de SBU is een video die afgelopen week verscheen waarin Vasil Maljoek, hoofd van de SBU, een succesvolle liquidatie van twee Russische geheim agenten benoemt. De twee agenten zijn tijdens hun aanhouding na verzet gedood, omdat zij kolonel Ivan Voronytsj op klaarlichte dag zouden hebben doodgeschoten in Kyiv. De video sluit af met Maljoek die opzij stapt, achter hem liggen twee lichamen. Schrijver: "Daarbij spreekt hij uit dat iedere Russische vijand die op Oekraïense bodem zulke streken uithaalt, hetzelfde lot staat te wachten." Het is nog niet bevestigd of de lichamen van de Russische geheim agenten zijn, maar Schrijver noemt het aannemelijk.

Expliciet

De SBU heeft een lange traditie om zulk soort video's online te zetten, zegt Schrijver. Veel van de succesvolle acties worden online gedeeld om te laten zien aan de Oekraïense bevolking dat ze niet kansloos zijn tegen de Russische agressor. Zo betrekken ze de bevolking bij hun werk. "Bij Oekraïense diensten zoals SBU, speelt dat zij soms geheimhouding van hun bronnen of materiaal, toch vrijgeven omdat ze op dat moment afwegen dat het publieke belang zwaarder weegt." Volgens Schrijver zit deze expliciete benadering ingebakken bij verschillende overheidsinstanties. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky gebruikt ook veel sociale media, net als zijn ministers. "Dat druppelt door naar instanties en veiligheidsdiensten."

Grote slag

De SBU is verantwoordelijk om ervoor te zorgen dat de Russische diensten niet kunnen opereren in Oekraïne. Met de moord op klaarlichte dag op de hoge Oekraïense inlichtingenofficier Ivan Voronytsj, heeft hun reputatie een deuk opgelopen. Deze actie, inclusief de video van Maljoek, is een signaal om te laten zien dat er niet met hen te sollen valt. Voronytsj was een belangrijke man, hij was naar verluidt het brein achter liquidaties van Russische kopstukken en sabotageacties tegen Rusland op bezet Oekraïens grondgebied. Ook zou hij een rol hebben gespeeld bij de verrassende opmars van het Oekraïense leger vorig jaar in de Russische regio Koersk. In Oekraïne is de media kritisch op de houding van SBU. "Het is niet zo dat de Oekraïense media alleen propagandistisch bezig is", aldus Schrijver.

MH17

De SBU is sinds 2014 actief op sociale media. Op de dag dat de MH17 werd neergehaald door Rusland, kwam de berichtgeving van de SBU in de spotlight te staan. Zij deelden op YouTube een onderschept telefoongesprek wat wees op de Russische betrokkenheid. Pas later bevestigde onderzoekscollectief Bellingcat de authenticiteit van de SBU-berichten, net als het Nederlandse Openbaar Ministerie in 2020.