'Kunst en cultuur is echt van levensbelang in Suriname'

De culturele geschiedenis is diepgeworteld in het land. "Zelfs in de koloniale geschiedenis kan je zien dat theater werd gebruikt om de positie van tot slaaf gemaakten vorm te geven", zegt Tjong a Fong. Een van de eerste theaterstijlen is doe, ook wel geschreven als du. Doe werd op de plantages gespeeld en wordt gekenmerkt door improvisatie, humor en de vele archetypes: "Denk aan 'de grote baas' of 'de vrouw die constant flauwviel'."

Doe vertoont hierdoor veel overeenkomsten met de commedia dell’arte. Dit is geïmproviseerd volkstheater dat in de 16e eeuw in Italië ontstond en veel vaste typetjes kent. Het was een populaire theaterstijl die ook veel in Nederland werd opgevoerd. Tjon a Fong kreeg een realisatie op de toneelschool: "Dat die vorm via Nederland in Suriname terecht is gekomen, op de plantages was overgenomen en daar een hele eigen vorm in was ontstaan."

Nederlandse invloed

In de jaren 70 was het Nederlandse theater sterk maatschappelijk en politiek geëngageerd. Die stijl inspireerde de Surinaamse theatermakers Thea Doelwijt en Henk Tjon, "een naamgenoot, geen familie", zegt Tjon a Fong. Zij werden in Nederland opgeleid en eenmaal terug in Suriname richtten zij in 1973 het Doe-theater op. Zij namen de activistische toon mee, maar verwerkten die in een eigen Surinaamse vorm met zang, dans, satire en elementen uit de traditionele doe-stijl.

Zo gaven zij in hun cabaretmusical Land Te Koop bijvoorbeeld kritiek op de snelheid van het onafhankelijkheidsproces van Suriname. "Dat de onafhankelijkheid, in elk geval vanuit hun perspectief, veel te snel is gegaan", zegt Jörgen Tjon a Fong daarover. Voor hun voelde het alsof Nederland Suriname in de uitverkoop deed, terwijl de vraag bleef of Den Haag er zelf wel klaar voor was.

Surinaamse invloed

Suriname had ook invloed op de Nederlandse cultuur, met name op het gebied van muziek. Dit begon al in de jaren dertig, toen zwarte muzikanten uit Suriname zich vestigden in steden als Rotterdam, Amsterdam en Den Haag. Vaak gebruikten ze Amerikaanse artiestennamen om beter aan te slaan in de jazzscene. "Maar die kwamen eigenlijk gewoon uit Suriname", zegt Tjon a Fong.

Een bekend voorbeeld is Theodor Kantoor, die met de naam Teddy Cotton pas echt naam maakte. De Amsterdamse Cotton Club dankt nog altijd zijn naam aan hem. Ook Kid Dynamite, een succesvolle saxofonist, liet een blijvende indruk achter en inspireerde onder andere de Nederlandse saxofonist Hans Dulfer.

Hedendaagse kunstenaars

Nog altijd beïnvloeden de Surinaamse en Nederlandse cultuur elkaar. Een hedendaags voorbeeld van die culturele vermenging is beeldend kunstenaar Remy Jungerman, die momenteel exposeert in het Mondriaanhuis. Zijn werk is een cross-over tussen De Stijl, met heldere lijnen en strakke vormen, en zijn Surinaamse achtergrond, zichtbaar in de gebruikte stoffen en materialen. Hij weet als kunstenaar verschillende invloeden uit verschillende culturen samen te smelten, misschien wel dé essentie van de Surinaamse cultuur.