'Verenigde Staten zijn op dit moment een soort dictatuur', zegt Amerikadeskundige

Vooraanstaande politicologen van Harvard schrijven in de New York Times dat de grens naar autoritair bestuur volgens hen is overschreden. Ze wijzen op toenemende angst onder Amerikaanse burgers en instellingen om kritiek te uiten op de regering. "Als burgers twee keer moeten nadenken over het bekritiseren van of het zich verzetten tegen de regering, omdat dit kan leiden tot vergelding, leven ze niet langer in een volwaardige democratie", schrijven Steven Levitsky, Lucan Way en Daniel Ziblatt.

'Trump doet precies wat hij wil'

Volgens Verhagen is Trump "de hele overheid aan het oprollen". "Hij doet precies wat hij wil en straft iedereen die niet doet wat hij wil." Als één van de voorbeelden noemt Verhagen de situatie rondom de Turkse student RRümeysa Öztürk. Zij werd opgepakt en met uitzetting bedreigd nadat ze meeschreef aan een artikel in de universiteitskrant Tufts Daily. Ze was kritisch op de manier waarop de universiteit met het protest tegen de Israëlische oorlog in Gaza omging.

Meepraten over dit onderwerp? Dat kan op platform DIT (EO).

Marijn Kruk, schrijver van het boek Opstand: De populistische revolte en de strijd om de ziel van het Westen, is minder stellig. Hij ziet Trump-II als "stresstest voor de democratie". "De politicologen in de New York Times zeggen eigenlijk: we zijn op het punt gekomen dat oppositie voeren iets kost."

'Er wordt te snel over het einde van de democratie gesproken'

De democratie staat zeker onder druk, ziet Kruk, maar hij vindt 'dictatuur' wel een erg groot woord. "Ik vind dat er te snel over het einde van de Amerikaanse democratie wordt gesproken", zegt hij. "Ik denk dat het heel terecht is om je zorgen te maken, maar niet dat we in een soort verlammende modus moeten schieten."

Deze periode laat zien dat liberale democratie niet iets permanents is, zegt Kruk. "Het is nooit een gegeven, het is altijd iets waar we voor moeten vechten. En ik zie het stuk van die auteurs van Harvard als een oproep daartoe. Het is een soort mobilisatie."

Amerikaans Congres controleert de uitvoerende macht niet meer

Verhagen wijst erop dat het grootste probleem is dat het Congres, de controlerende macht van de uitvoerende macht, diens taak niet meer vervult. "De Republikeinen in het Congres laten Trump zijn gang gaan, omdat ze bang zijn voor de man. Daar wordt de democratie echt bedreigd." Als de uitvoerende macht geen controle meer heeft, is die democratie aan het afglijden, zegt hij. "Als zijn eigen partij al bang is om zijn mond open te doen om Trumps beleid te kritiseren heb je gewoon een dictatoriaal regime."

Kruk is het met Verhagen eens dat het Congres de regering onvoldoende controleert. Maar hij denkt dat dit later weer zal keren. "Als je kijkt naar de publieke opinie, is er wel een belangrijke kentering geweest. Daar zie je dat de populariteit van Trump echt dramatisch is gedaald", legt hij uit. "De Amerikaanse burgers zijn helemaal niet blij met de chaos en eigenlijk ook niet met dat klimaat van intimidatie. Daar kijkt het Congres ook naar", zegt hij. "Er komt echt wel een punt dat hun angst voor de publieke opinie groter wordt dan voor Trump. En dan heb je een nieuwe dynamiek."