Wat gebeurt er met blanco stemmen en waarom nog stééds geen stemcomputer?

Stemmen tellen 

Het wordt ook wel het grootste eendaagse evenement van Nederland genoemd: de verkiezingen. Meer dan honderdduizend vrijwilligers hebben de stembureaus bemand en alle stemmen worden nog steeds met de hand geteld.

"De eerste telling heeft gisteravond plaatsgevonden in alle gemeenten," vertelt Klok. Als secretaris-directeur van de Kiesraad is hij verantwoordelijk voor het toezicht op de verkiezingen in Nederland en zorgt hij dat alles eerlijk, transparant en volgens de wet verloopt.

De dag ná de verkiezingen wordt er door een frisse ploeg nieuwe tellers opnieuw geteld. De eerste telling is op partijniveau; bij de tweede telling worden ook de kandidaten meegeteld. Dit wordt vervolgens vastgelegd in een proces-verbaal dat naar een regionaal hoofdstembureau gaat – daarvan zijn er twintig in Nederland. De hoofdstembureaus tellen de stemmen op per regio en sturen die door naar de Kiesraad. "Wij doen daarna allerlei analyses om te kijken of er afwijkende of opmerkelijke uitslagen tussen zitten."

Blanco stem 

Alle blanco stemmen worden geregistreerd en bij de uiteindelijke uitslag bekendgemaakt. "Blanco stemmen tellen alleen mee voor de opkomst. Het wordt dus wel zichtbaar in de uitslag, maar het telt niet mee voor de zetelverdeling."

Klok zegt dat mensen soms denken dat een blanco stem naar de grootste partij gaat. "Dat is echt een fabeltje." Bij de uiteindelijke uitslag worden de stemmen, de blanco stemmen en de ongeldige stemmen apart vermeld.

Digitaal stemmen 

De stemcomputer werd in 2007 afgeschaft na zorgen over de betrouwbaarheid en controleerbaarheid van elektronisch stemmen. "Als je wilde hertellen bijvoorbeeld, dan drukte je opnieuw op de knop en kwam er hetzelfde uit als op de avond van de verkiezingen. Dat was eigenlijk een black box." Het voordeel van papier is volgens Klok dat je altijd kunt hertellen. "Dat zijn we nu dus ook aan het doen."

Enorm stembiljet 

De grootte van het stembiljet is niet alleen onhandig tijdens het stemmen, maar ook bij het tellen van de stemmen een probleem. "Het duurt alleen al anderhalf uur om alle biljetten uit te vouwen voordat er begonnen kan worden met tellen."

Bij deze verkiezingen deden 27 partijen mee, en die moeten allemaal op het stembiljet worden vermeld. "Er wordt wel geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet dat op A3-formaat past. Daarbij ziet de kiezer de logo’s van de partijen, kleurt een bolletje bij een partij en kleurt vervolgens een bolletje bij het nummer van de kandidaat. De namen van de kandidaten liggen dan in het stemhokje, zodat je kunt kijken welk nummer erbij hoort."

Nederlanders in het buitenland

Nederlanders in het buitenland hebben stemrecht als ze de Nederlandse nationaliteit hebben, maar moeten zich vooraf zelf registreren bij de gemeente Den Haag. Deze gemeente is verantwoordelijk voor de stemmers buiten Nederland.

Kiezers in het buitenland registreren zich vooraf bij de gemeente Den Haag en ontvangen daarna per post hun stembiljet en retourenvelop. Ze vullen het biljet in en sturen het, samen met een ondertekende verklaring, per post terug naar Nederland. "Dat is een heel mooi systeem met twee enveloppen, want je stembiljet zit apart van je briefstem. Dat is eigenlijk hetzelfde principe als de stempas die wij in Nederland gebruiken, zodat degene die telt niet kan zien welk biljet bij welke kiezer hoort."