Vrouwen veiliger door pepperspray in hun tas? 'Het is eerder schijnveiligheid'

"Ik denk dat iedereen zich wel in die verhalen herkent", zegt Lotte Prins, voorzitter van de Nationale Jeugdraad en Spraakmaker. "Als het legaal zou zijn, zou ik er ook een in m'n tas stoppen." Ze is daarmee niet de enige jonge vrouw die dit gevoel heeft.

Zelfverdedigingstrainer Krishna Gopal merkt de toegenomen onrust ook. "Na recente aanvallen zie ik een stijging in aanmeldingen. Mensen zoeken iets om zich aan vast te houden. Pepperspray voelt dan als een snelle oplossing."

Maar volgens Gopal zit daar juist het probleem. "Als je niet weet hoe je het moet gebruiken, sta je alsnog kwetsbaar. In de praktijk moet je het wapen vinden, vasthouden, richten en dat alles onder stress." Hij pleit dan ook voor training. "Niet om iemand neer te slaan, maar om zelf veilig te blijven en te voorkomen vastgegrepen te worden."

'Gebruik is niet zonder risico's'

Pepperspray kán effectief zijn, maar de risico’s worden onderschat, zegt Patrick Fluyt van politievakbond ACP. Agenten mogen het alleen gebruiken onder specifieke voorwaarden. "Wij worden hiervoor getraind, onder meer op windrichting. Spray je tegen de wind in, dan ben je zelf het slachtoffer van de spray. Daarnaast moet je je bewust zijn van het risico dat de dader het af zou kunnen pakken en tegen je kan gebruiken. Je moet dus méér kunnen dan alleen sprayen." Daarom pleit Fluyt voor training bij wapengebruik en ook voor bewustwording. "Wat kun je doen, wat zijn de alternatieven?"

Alternatieven zoals een luid alarm, je telefoon om te filmen, een tracker aan te zetten of afspraken maken thuis. "Dat doe ik ook met mijn dochter. En ik raad elke vrouw een zelfverdedigingscursus aan. Je bent niet zo kwetsbaar als je denkt", zegt Fluyt.

'Waarom moeten wíj het oplossen?'

Zelfverdediging mag dan helpen, maar volgens veel vrouwen ligt daar niet de échte oplossing. Karen Brugeman, actief bij Dolle Mina’s, stelt de vraag: "Waarom moeten wíj dit doen? Waarom moeten wíj iets bij ons dragen?" Ze spreekt uit ervaring. "Ik ben gestalkt door iemand die ik kende. Een man zei toen: 'Hij zal wel veel van je gehouden hebben.' Dan weet je dat we nog een lange weg te gaan hebben." Brugeman ziet meer in (her)opvoeding. "We moeten mannen aanspreken. Ook van man tot man en vader tot zoon." De recente solidariteitsmarsen, waarin veel mannen meeliepen, noemt ze 'een hoopvolle stap'.

Ook CDA-Kamerlid Derk Boswijk vindt dat de oplossing niet bij vrouwen moet liggen. Tegelijkertijd snapt hij dat vrouwen naar middelen grijpen. "Formeel gezien ben je strafbaar wanneer je pepperspray bij je hebt, maar in de praktijk kijkt de politie empathisch. Tegelijk is het wrang: vrouwen moeten de wet overtreden om zich veilig te voelen." Maar, zegt hij erbij, "de wereld is niet maakbaar. We moeten de schoften heropvoeden, daar ligt de kern. Maar tot die tijd begrijp ik dat vrouwen zichzelf ook weerbaar willen maken."

Nieuwe aanleiding tot slachtofferblaming

Volgens Nathalie Gaal-Franse van Fonds Slachtofferhulp levert pepperspray vooral een vals gevoel van veiligheid op. "Veel slachtoffers zijn fysiek niet eens in staat om te reageren. Je kunt iemand niet verwijten dat ze het niet gebruikt hebben. En met een verkeerde windrichting word je al snel zélf slachtoffer." Ze waarschuwt voor slachtofferblaming. "Waarom had je het niet bij je? Waarom gebruikte je het niet? Dat soort vragen krijgt iemand dan al snel, maar helpt een slachtoffer verre van."

Roel van der Kamp, oprichter van Invi, ontwikkelde een zelfverdedigingsarmband die geen wapen is, maar wel afschrikt. Wanneer de armband open wordt gebroken, verspreidt het een stinkdiergeur. "De stank is zó heftig dat het een walgingsreactie oproept. Dat breekt vaak de eerste agressieve roes bij een dader." Het voordeel van dit alternatief is dat het legaal is en ook alarmerend voor de omgeving kan werken door de hevige geur. "Het kan net genoeg verwarring of afstand creëren."

"Pepperspray is misschien begrijpelijk, maar het is geen oplossing", zegt Karen Brugeman. Kortom stemt iedere spreker ermee in dat we een weerbare en waakbare maatschappij dienen te worden en er ook wel een duidelijke keerzijde aan het legaliseren van de pepperspray zit.