Nederlandse frietcultuur in beeld – of is het patat?

"Friet", zeggen Zuiderveld en Spraakmaker Ed Nijpels eensgezind. Voorheen zij Zuiderveld patat, maar op basis van historische gronden is hij overgestapt op 'friet'. "Ik heb laatst een email gehad waarin ik een verrader werd genoemd. Ik ben geboren en getogen in Groningen en daar zeggen ze patat."

De geboren Brabander Nijpels houdt het sowieso op friet. "Friet is vanuit het zuiden opgerukt door het land. Dus wij houden het bij de Brabantse friet." Af en toe komt hij in een "deftige" friettent zelfs nog het oude 'patates frites' tegen.

Fascinerende frietkramen

Nog voordat zijn 30-jarige frietstudie begon, had Zuiderveld al een voorkeur voor kleine bijzondere bouwsels. "Mijn vader had een garage in Groningen. Daar stond een hokje bij waar het in de zomer 50 graden werd, helemaal van glas. Daar verkocht hij gevulde koeken en kauwgom."

Toen hij hoofdredacteur was voor het vakblad de Snackkoerier, wilde hij alles weten over de branche. Hij raakte gefascineerd door de frietkramen, vooral de bijzondere exemplaren. Vaak geen shiny gebouwen, maar wel "met karakter".

Spraakmakers-verslaggever Mariëlle Beers ging langs bij Eijburgh Snacks in Amsterdam om op 1,5 meter afstand een frietje te eten:

Behalve de bijzondere kramen, zijn ook de eigenaren onderdeel van de kraam. "Het is niet altijd gezegd dat je vriendelijk behandeld wordt." Zuiderveld kent een kraam in Amsterdam, waar de reviews zeggen dat klanten nukkig en nors behandeld worden. "Maar iedereen komt terug, want de friet is goed."

Begin van buitenshuis eten

De frietkraam heeft volgens Zuiderveld bijgedragen aan het buitenshuis eten. "Begin vorige eeuw was het niet gewoon dat je op restaurant ging." Pas na de Tweede Wereldoorlog kwamen de wegrestaurants. "Ook de frietkraam, en de ijssalon in zekere zin, was een eerste kennismaking met eten buiten de deur."

Vieze handen

Nijpels bakt tegenwoordig zijn frieten meestal zelf. Behalve als hij in Breda is, dan rijdt hij om voor frituur Christ waar de friet wordt geserveerd in een puntzak. "Het vet moet door de puntzak worden opgenomen. Zo'n plastic bakje is eigenlijk niet te doen."

Dat de handen vies worden bij het eten uit een puntzak, nemen Nijpels en Zuiderveld voor lief. Zuiderveld: "De onderste is vaak het lekkerst, een beetje krokant." En bij de friet? "Echte mayonaise, geen fritessaus."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.